Czy szklane opakowania są cyrkularne? Segregacja i recykling szkła w teorii i praktyce

5 października 2025

Czy kiedykolwiek widziałeś szklane opakowanie z napisem „zawiera szkło z recyklingu” albo „wykonano ze szkła pochodzącego z recyklingu”? Nie? Wcale nas to nie dziwi – recykling szkła i wykorzystywanie go do produkcji nowych opakowań są tak oczywiste, że producenci nawet o nich nie wspominają. Każde dostępne na rynku opakowanie szklane zawiera od 40% do nawet 70% surowca z odzysku. Pozostałą część wsadu szklarskiego uzupełnia się surowcami pierwotnymi. Czasem konieczność ich dodania wynika z procesu technologicznego, a czasem z braku wystarczającej ilości materiału z recyklingu.

W Polsce przeważnie mamy do czynienia z tym drugim scenariuszem. W porównaniu do państw Wspólnoty, nasza luka cyrkularności szkła jest całkiem pokaźna – w 2023 r. do celu 90% recyklingu szkła zabrakło nam przetworzenia 7,39 kg szklanych odpadów na mieszkańca[i]. Czy to dużo? Zdecydowanie średni „brak” w UE wynosił 4,14 kg na mieszkańca, a gorzej od nas wypadły tylko Cypr, Węgry, Portugalia i Malta. Jak szacują specjaliści z branży odpadowej, w Polsce nawet 20% masy zebranego selektywnie szkła stanowią zanieczyszczenia, a realny poziom recyklingu szklanych opakowań nie przekracza 50%. Do zamkniętego obiegu szkła musimy więc stale „dosypywać” znacznie więcej nowych surowców niż inne państwa Wspólnoty.

Z czego powstaje szkło? Pierwotne i wtórne surowce do produkcji szkła

Podstawowym surowcem do pierwotnej produkcji szkła jest piasek kwarcowy, który stanowi ok. ¾ mieszanki. Od jego składu i jakości zależy późniejszy wygląd i właściwości uzyskanego szkła. Do piasku kwarcowego przeważnie dodaje się węglan sodu (topnik, tj. składnik obniżający temperaturę topnienia) i węglan wapnia (stabilizator). W celu uzyskania szkła o szczególnych właściwościach, w hutach stosuje się również tlenek boru, dwutlenek cyrkonu, tlenek litu oraz tlenek ołowiu.

Obecnie w Europie procesy produkcji szkła opakowaniowego wyłącznie z surowców pierwotnych należą do rzadkości. W tzw. wsadzie szklarskim dominuje więc nie piasek kwarcowy, a stłuczka szklana – surowiec wtórny uzyskiwany ze szklanych odpadów opakowaniowych. Przed przetopieniem dokładnie oczyszcza się ją z resztek papieru, metalu, drewna i z innych zanieczyszczeń, a następnie rozdziela na frakcje według kolorów.

Niezależnie od wykorzystywanych surowców (pierwotne, wtórne, mieszanka jednych i drugich) dalsze etapy produkcji szkła przebiegają tak samo. Wsad szklarski topi się w piecu hutniczym w temperaturze ok. 1200-1300 st. C, a następnie formuje w gotowe wyroby, np. opakowania. Proces ich stygnięcia, zwany kondycjonowaniem albo odprężaniem szkła, jest dość czasochłonny – zajmuje od kilku do kilkunastu godzin. W tym czasie szklane opakowania są stopniowo ochładzane, co pozwala zapobiec powstaniu znacznych różnic temperatur, które mogłyby spowodować naprężenia wewnętrzne i doprowadzić do pęknięcia szkła.

Czy szkło jest surowcem doskonałym? Zalety i wady szklanych opakowań

Ze środowiskowego i zdrowotnego punktu widzenia, szkło jest jednym z cenniejszych materiałów opakowaniowych. Wytwarza się z niego głównie butelki i słoiki o różnej pojemności i rozmaitych kształtach, ale nie tylko. Szkło opakowaniowe często gości też w drogeriach i perfumeriach (np. jako słoiczki na kremy, flakony perfum, opakowania podkładów), w sklepach z kawą, herbatą i przyprawami oraz w aptekach (np. jako butelki na syropy, fiolki na leki). To wyliczenie pokazuje, że jako materiał opakowaniowy szkło jest też uniwersalne. Być może dlatego tak chętnie z niego korzystamy – według danych IOŚ-PIB, w 2022 r. na polski rynek wprowadzono łącznie 1,337 mln ton szklanych opakowań[ii].

Co wpływa na popularność szkła opakowaniowego?

• Szkło stosowane w produkcji opakowań nadaje się do kontaktu z żywnością – nie zmienia smaku ani zapachu jedzenia, nie wydziela niepożądanych substancji i jest łatwe w dezynfekcji (można bez obaw myć je w zmywarce!).
• Jest jednorazowe tylko z nazwy, bo w teorii – wszystkie szklane opakowania można wielokrotnie wykorzystywać w domu. Słoik po papryce konserwowej i butelka po passacie nie muszą trafić do kosza – mogą jeszcze wiele lat przechowywać domowe przetwory.
• Szkło opakowaniowe jest odporne zarówno na niskie, jak i na wysokie temperatury – szklany pojemnik z jedzeniem można przechowywać w lodówce, a następnie podgrzać go na płycie grzewczej lub w mikrofalówce.
• Szklane opakowania są gładkie; szczelnie zamknięte na długo zachowują aromat intensywnych przypraw, kawy albo ziół.
• Szkło jest tzw. materiałem permanentnym, dlatego szklane opakowania mogą być poddawane recyklingowi w nieskończoność bez utraty swoich właściwości.

Oprócz szeregu zalet szklane opakowania mają też 2 główne wady: wysoką wagę oraz kruchość. Szklana butelka o pojemności 1,5 litra może ważyć nawet 700-900 g, podczas gdy jej plastikowa odpowiedniczka – zaledwie 50 g. Waga szkła wpływa na zwiększenie kosztów logistyki produktów w szklanych opakowaniach oraz samych opakowań – nie zapominajmy bowiem o butelkach zwrotnych! Transport ciężkich opakowań generuje również większy ślad węglowy, wymaga zużycia większej ilości paliwa (przeważnie diesla), obciąża infrastrukturę drogową oraz… nasze torby z zakupami. Co więcej, kruche szkło może łatwo się stłuc podczas przenoszenia, transportu i magazynowania. W takiej sytuacji tracimy więc nie tylko samo opakowanie, ale też jego zawartość.

Mimo to konsumenci cenią sobie szklane opakowania – uważają, że chronią one produkty spożywcze przed zagrożeniami dla zdrowia (83%), a dodatkowo podnoszą jakość zapakowanych w nie produktów spożywczych (70%) oraz ich wartość (80%). Być może dlatego aż 62% Polaków jest skłonnych zapłacić więcej za produkty w szkle, a 75% bardziej ufa w jakość produktu, jeśli jest on sprzedawany w szklanym opakowaniu[iii].

Prawidłowa segregacja szkła – klucz do cyrkularności szklanych opakowań

Szkło od dawna krąży w obiegu zamkniętym – w 2023 r. w całej UE poziom zbiórki odpadów ze szklanych opakowań wyniósł aż 80,8%. Wysoka skuteczność selektywnej zbiórki szkła opakowaniowego przekłada się na osiągane poziomy recyklingu – im więcej i im lepiej segregujemy, tym większa masa szkła może wrócić do obiegu. Jak szacuje organizacja Close the Glass Loop, recyklingowi poddawanych jest ok. 85% masy zebranych opakowań[iv]. A co z pozostałymi 15%? Składają się na nie głównie zanieczyszczenia oddzielane na etapie sortowania (w tym kleje i etykiety), szkło, które nie zostało rozpoznane przez maszyny sortowni (np. lakierowane) oraz odpady, które nie są szkłem opakowaniowym (np. ceramika, porcelana, szkło płaskie). Stopień zanieczyszczenia frakcji szklanej różni się w zależności od kraju – w Niemczech wynosi zaledwie 2-3%, podczas gdy w Polsce mówi się nawet o 20%. Te 20% nie bierze się znikąd – jest odzwierciedleniem niskiej jakości selektywnej zbiórki.   

Jak wygląda prawidłowa segregacja szkła?

• W Polsce selektywnie zbieramy wyłącznie szklane opakowania! Nie ma znaczenia, czy jest to opakowanie po mleku, po oleju czy po kawie – każde z nich powinno trafić do zielonego kosza. Inne odpady komunalne ze szkła można wyrzucić do zmieszanych lub oddać do PSZOKu.
• Pojemnik na szklane odpady opakowaniowe ma kolor zielony. Niektóre gminy wymagają jednak segregacji szkła na bezbarwne (biały pojemnik) i kolorowe (zielony pojemnik). Zasady obowiązujące w danej gminie zwykle można sprawdzić na jej stronie internetowej.
• Nie należy płukać szklanych opakowań przed ich wyrzuceniem. Nie trzeba też usuwać etykiety (z wyjątkiem etykiety termokurczliwej).
• Warto natomiast odkręcać nakrętki (szklane, plastikowe) i wyrzucać je do pojemnika na tworzywa sztuczne i metale.
• Słoiczki po kremach i innych kosmetykach, szklane opakowania po dezodorantach w kulce oraz fiolki i butelki po lekach są wykonane ze szkła opakowaniowego i również powinny być wyrzucane do zielonego pojemnika! Problematyczne w segregacji bywają też buteleczki po lakierze do paznokci – choć są opakowaniami, to muszą trafić do odpadów zmieszanych.

A co z pozostałymi odpadami ze szkła? Niektóre z nich też mogą być poddane recyklingowi, ale nie w tym samym procesie, co szkło opakowaniowe. Skład szkła opakowaniowego różni się od innych rodzajów szkła, dlatego nie można ich mieszać. Szkło płaskie (np. lustra, szyby) należy więc oddać do PSZOKu lub w części na gabaryty, a szyby samochodowe do stacji demontażu pojazdów. Szkło użytkowe (np. szklane naczynia i zastawę, bombki choinkowe), ceramikę i porcelanę trzeba natomiast wyrzucić do odpadów zmieszanych. Masz inny odpad ze szkła? Skorzystaj z wyszukiwarki odpadów i sprawdź, gdzie go wyrzucić!

Ciekawostka: w Słowenii selektywną zbiórką objęte są również znicze. Dzięki temu szkło wykorzystane do produkcji cmentarnych świec może zostać poddane recyklingowi. A jak jest w Polsce? Zobacz, co zrobić ze zniczami i innymi odpadami z cmentarza >>

Główne grzechy segregacji szkła

Przyjrzyjmy się najczęstszym błędom w segregacji szkła opakowaniowego:

• wyrzucanie szkła w foliowym worku – szklane opakowania należy wyrzucać luzem bezpośrednio do kontenera albo do zielonego worka. Jeśli w domu gromadzisz je w foliowej torebce, to do kosza wrzuć jedynie jej zawartość, a samą torebkę wykorzystaj ponownie,
• wyrzucanie nieopróżnionych opakowań – utrudnia procesy sortowania,
• wyrzucanie szkła zwrotnego – butelki zwrotne mogą być wielokrotnie napełniane. Wyrzucanie ich do zielonego kosza przekreśla ideę oraz korzyści płynące z wielorazowości.

Jeśli nie masz możliwości zwrócenia wielorazowej butelki, pozostaw ją przy altance śmietnikowej albo przy koszu na śmieci – wtedy zwróci ją inna osoba. Takie praktyki są powszechne w Niemczech (np. akcja Pfand gehört daneben, obręcze Pfandringe i skrzynki Pfandkisten), gdzie ogólnokrajowy system kaucyjny funkcjonuje już od ponad 20 lat. Może niebawem my również doczekamy się podobnych inicjatyw?

Zasady segregacji szkła w dobie systemu kaucyjnego

Uruchomienie w dniu 1 października 2025 r. ogólnopolskiego systemu kaucyjnego oznacza zmiany w sposobie segregacji szklanych opakowań. Nie będą one jednak rewolucyjne – zwracać nadal będziemy te same rodzaje szklanych butelek (np. po niektórych piwach, wodzie, oranżadach i innych gazowanych napojach), z tym, że:

• do zwrotu butelki i odzyskania kaucji nie będzie konieczny paragon,
• butelki będzie można zwrócić w dowolnym punkcie zbiórki, a nie tylko w sklepie, w którym zostały zakupione napoje.

W okresie przejściowym funkcjonować będą zarówno nowe, jak i dotychczasowe systemy kaucyjne na szklane butelki wielokrotnego użytku. Butelki zwrotne z symbolem kaucji zwrócisz więc na nowych albo na starych zasadach, a te bez symbolu – jedynie na starych (tj. z paragonem). W każdym przypadku kwota kaucji będzie taka sama.

Dowiedz się więcej o systemie kaucyjnym w Polsce >>

System kaucyjny nie obejmie natomiast szkła jednorazowego, w tym powszechnych „małpek”, które nadal będziemy wyrzucać do kontenerów na szkło. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało jednak, że planuje w przyszłości włączyć je do systemu. Kiedy dokładnie? Tego jeszcze nie wiadomo. Skutki takiej zmiany z pewnością byłyby korzystne dla środowiska – szklane jednorazówki są jednymi z najczęstszych odpadów dostrzeganych w środowisku. Puste małpki każdego dnia widuje 55% Polaków, a porzucone szklane butelki aż 58%[v]. Objęcie ich kaucją byłoby szansą na zmniejszenie zaśmiecenia ulic, parków i przydrożnych terenów zielonych, a jednocześnie mogłoby zwiększyć skalę selektywnej zbiórki szkła. Czy tak się stanie? Czas pokaże.

Po co to wszystko? Korzyści z recyklingu szkła

• Ochrona zasobów Ziemi

1 kg stłuczki szklanej zastępuje ok. 1,2 kg naturalnych surowców do produkcji szkła, tj.:

• 0,72 kg piasku kwarcowego,
• 0,25 kg węglanu sodu,
• 0,18 kg mączki wapiennej (zawierającej węglan wapnia)[vi].

Wykorzystując stłuczkę można więc ograniczyć ich wydobycie, a tym samym zbędne ingerencje w przyrodę.

• Redukcja emisji i ograniczenie zużycia energii

Każde 10% stłuczki dodane do wsadu szklarskiego redukuje zużycie energii w procesie produkcji szkła o 2,3-3%[vii][viii]. Oszczędność ta wynika z niższej temperatury topnienia stłuczki – do uzyskania płynnej konsystencji surowców pierwotnych wymagana jest temperatura 1200-1300^oC, podczas gdy stłuczce „wystarczy” 1000^oC. Wytwarzając szkło w 100% z materiału z recyklingu, można więc ograniczyć zużycie energii o 25-30%. To jeszcze nie koniec – wykorzystanie tony szkła z recyklingu do produkcji szklanych opakowań pozwala zmniejszyć emisję CO2 o 220-300 kg[ix][x] oraz zredukować emisje innych szkodliwych substancji, np. chloru, fluoru, pyłów, tlenków siarki i tlenków azotu[xi]!

Znaczne oszczędności środowiskowe przynosi również ekoprojektowanie, czyli odpowiednie projektowanie szklanych opakowań. Na przestrzeni ostatnich 30 lat „odchudzono” je średnio o 30%, co pozwoliło zredukować emisje CO2 o 50% i zmniejszyć zużycie energii o niebagatelne 70%[xii].

• Oszczędność miejsca na składowiskach

Odpady (nie tylko szklane) zbierane selektywnie są ponownie wykorzystywane, a nie składowane. Prawidłowa segregacja opakowań ze szkła sprawia, że otrzymują one kolejne życie, zamiast kończyć swój żywot na składowisku. Źródłem oszczędności miejsca jest nie tylko samo przetworzenie surowców, ale też oszczędności energetyczne w procesie produkcji szkła z recyklingu. Niższe zużycie energii oznacza mniej spalonego paliwa, a więc też mniej wytworzonych w hucie popiołów żużli i pyłów, które następnie przekazywane są właśnie na składowiska odpadów.

• Osiąganie wyznaczonych poziomów recyklingu szkła

Producenci szklanych opakowań muszą osiągać minimalne poziomy zbiórki i recyklingu szkła. W 2025 r. zakładany poziom recyklingu wynosi 70% i będzie wzrastał o 1 pp aż do 2029 r. (kiedy to wyniesie 74%). Producenci, których napoje są objęte systemem kaucyjnym, muszą natomiast w latach 2025-2028 osiągnąć 77% poziom zbiórki opakowań w ramach systemu. Jeśli im się to nie uda, zapłacą karną opłatę (tzw. opłatę produktową), której koszt, jak nietrudno się domyśleć, przerzucą na nas, konsumentów.

Poziomy recyklingu odpadów komunalnych muszą osiągać również gminy. W ich przypadku poziomy te odnoszą się do masy wszystkich odpadów komunalnych, bez podziału na frakcje. W ostatnich latach gminy miewały spore trudności z osiągnięciem założonego minimum, które co roku wzrastało (w 2025 r. wynosi 55%). Dokładna i sumienna selektywna zbiórka niewątpliwie przyczynia się do stopniowego rozwiązywania tego problemu.

Wielorazowość czy recykling szkła? Co jest lepsze dla środowiska?

Szklane opakowania można nie tylko wielokrotnie przetwarzać, ale też wielokrotnie wykorzystywać. Ta sama szklana butelka może być napełniana od 15 do nawet 26 razy! Tę właściwość szklanych opakowań od dawna wykorzystują browarnicy, producenci napojów bezalkoholowych i rozlewnicy wody, którzy oddolnie stworzyli proste i sprawnie działające systemy kaucyjne na szklane wielorazowe butelki.

Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie określa wielorazową butelkę ze szkła mianem opakowania najbardziej przyjaznego dla środowiska.

• Jedna wielorazowa szklana butelka może zastąpić ok. 20 jednorazowych szklanych butelek.
• Zaledwie 8-10% szklanych butelek zwrotnych nie jest zwracanych i „ginie” na rynku. Oznacza to, że nawet 92% tych opakowań nieustannie krąży w obiegu!
• Zastąpienie wszystkich butelek zwrotnych butelkami jednorazowymi wymagałoby przetworzenia dodatkowego 1 mln ton szkła w instalacjach do recyklingu[xiii].

Wielorazowość i recykling szkła wcale nie muszą się wykluczać. Wręcz przeciwnie – idealnie się uzupełniają. Wyeksploatowaną wielorazową butelkę można poddać recyklingowi, by stworzyć z niej nową butelkę gotową na kolejne 26 napełnień.

Jak wygląda proces recyklingu szkła?

Recykling szkła zaczyna się w twoim domu – to właśnie w nim, stojąc nad koszem na odpady, podejmujesz decyzję o dalszym losie surowca, z którego wykonane jest puste opakowanie. Wyrzucasz do zielonego? W takim razie jedziemy dalej! Prawidłowo posortowane odpady ze szkła są odbierane przez przedsiębiorstwa komunalne i przewożone do instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, gdzie są sortowane. Sortowanie polega głównie na oddzieleniu etykiet, klejów i elementów z innych materiałów (np. nakrętek, korków) oraz na usunięciu większych zanieczyszczeń (np. resztek jedzenia, ceramiki, innych odpadów opakowaniowych). W tym celu wykorzystuje się m.in. separatory optyczne, które często nie rozpoznają butelek lakierowanych oraz butelek z mocno przytwierdzonymi etykietami, traktując je jako zanieczyszczenia. Jeśli w strumieniu odpadów ze szkła znajdą się butelki zwrotne, to mogą zostać odsortowane i przekazane do producenta.

Kolejnym etapem recyklingu jest produkcja stłuczki, która odbywa się w oddzielnym zakładzie przemysłowym. Szklane odpady są tam kruszone na fragmenty o określonej wielkości – zbyt małe i zbyt duże kawałki szkła nie nadają się do przetopienia w hucie. Tak uzyskana stłuczka jest ponownie oczyszczana z wszelkich zanieczyszczeń z pomocą m.in. separatorów elektrooptycznych i elektromagnetycznych, a następnie myta, suszona i przygotowywana do transportu do huty. Od tego momentu nie jest ona już odpadem, lecz surowcem wtórnym, który można przetopić na nowe opakowania.

Przetwarzanie szkła opakowaniowego na nowe opakowania jest najbardziej pożądanym sposobem recyklingu. Nie zawsze jednak cała uzyskana stłuczka spełnia wymogi jakościowe stawiane szkłu opakowaniowemu – w takich sytuacjach zostaje poddana downcyclingowi. Zbyt drobne kawałki stłuczki mielone są na tzw. mączkę szklaną i wykorzystywane jako dodatek do farb odblaskowych, mas ceramicznych i past czyszczących. Ze stłuczki wytwarza się też wełnę mineralną, materiały ścierne, filtry przemysłowe, kruszywa drogowe, a nawet asfalt. Zawierająca stłuczkę mieszanka asfaltowa staje się trwalsza i bardziej odporna na niekorzystne warunki atmosferyczne.

Czy w Polsce mamy problem z recyklingiem szkła?

I tak i nie. W 2022 r. w Polsce działały 23 instalacje do recyklingu szkła opakowaniowego o łącznej przepustowości 1,421 mln ton[xiv]. Również w 2022 r. na rynek wprowadzono 1,337 mln ton opakowań ze szkła, które podlegały obowiązkowi recyklingu (nie wliczamy tu wielorazowych opakowań zwrotnych). Mogłoby się więc wydawać, że Polska jest w stanie przetworzyć 100% odpadów ze szkła w rodzimych instalacjach. Tymczasem recyklingowi poddano jedynie 0,933 mln ton szkła opakowaniowego[xv], co stanowiło 65,3% masy wprowadzonych opakowań[xvi]. Co prawda minimalny zakładany poziom recyklingu (tj. 62% odpadów z gospodarstw domowych) osiągnęliśmy, lecz do średniej unijnej wynoszącej 80,2% zabrakło nam zdecydowanie za dużo. Dlaczego?

Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest niewystarczająca selektywna zbiórka – za mało szkła ląduje w zielonym koszu, a za dużo w czarnym. Wysortowanie surowców z odpadów zmieszanych nie zawsze jest możliwe, przez co bezpowrotnie tracimy pewien odsetek szkła opakowaniowego. Wniosek? Jeśli jeszcze nie mamy problemu z poziomami recyklingu szkła, to już niedługo możemy je mieć. Do 31 grudnia 2025 r. Polska powinna poddawać recyklingowi 70% odpadów opakowaniowych ze szkła, a do 31 grudnia 2030 r. – 75%. Wymogi te nie wynikają z krajowych przepisów (o których wspominaliśmy kilka akapitów wcześniej), lecz z regulacji unijnych, a dokładniej – z rozporządzenia PPWR. Jeśli ich nie spełnimy, konsekwencje finansowe poniesiemy nie tylko jako konsumenci (w rosnących cenach produktów), ale też jako podatnicy (w karach nałożonych przez UE).

[i] What is the extra effort required for every inhabitant in the EU to achieve a 90% glass collection for recycling rate?, https://closetheglassloop.eu/wp-content/uploads/2025/07/Kg_Capita-2023.png

[ii] IOŚ-PIB, Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2022 r., https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/09/gospodarka-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniowymi-w-polsce-w-2022-r-2.pdf

[iii] Konsumenci stawiają na opakowania szklane – wyniki ankiety, https://przemyslspozywczy.eu/konsumenci-stawiaja-na-opakowania-szklane-wyniki-ankiety/

[iv] Close the Glass Loop, Performance of Packaging Glass Recycling in Europe, https://closetheglassloop.eu/wp-content/uploads/2024/09/01-EUROSTAT-Exports-Presentation-FINAL.pdf

[v] Interzero, Eko Bez Kantów, W pułapkach jednorazowości, https://ekobezkantow.pl/wp-content/uploads/2025/01/Interzero_W-pulapkach-jednorazowosci_kaucja.pdf

[vi] DSS Recykling, Efekt ekologiczny recyklingu, https://www.dss-recykling.pl/ochrona-srodowiska/

[vii] Richtig Glasrecyceln – ein Plus für Umwelt und Klima,https://www.was-passt-ins-altglas.de/richtig-glasrecyceln

[viii] DSS Recykling, Efekt ekologiczny recyklingu, https://www.dss-recykling.pl/ochrona-srodowiska/

[ix] DSS Recykling, Efekt ekologiczny recyklingu, https://www.dss-recykling.pl/ochrona-srodowiska/

[x] Richtig Glasrecyceln – ein Plus für Umwelt und Klima,https://www.was-passt-ins-altglas.de/richtig-glasrecyceln

[xi] DSS Recykling, Efekt ekologiczny recyklingu, https://www.dss-recykling.pl/ochrona-srodowiska/

[xii] Richtig Glasrecyceln – ein Plus für Umwelt und Klima,https://www.was-passt-ins-altglas.de/richtig-glasrecyceln

[xiii] Browary Polskie, Butelka wielokrotnego użytku w sektorze piwowarskim, https://www.browary-polskie.pl/wp-content/uploads/2021/07/butelka-zwrotna_-infografika.pdf

[xiv] IOŚ-PIB, Rynek recyklingu odpadów opakowaniowych w Polsce w 2024 roku, https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/10/rynek-recyklingu-odpadow-opakowaniowych-w-polsce-w-2022-roku-04c-forum-04-1.pdf

[xv] IOŚ-PIB, Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2022 r., https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/09/gospodarka-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniowymi-w-polsce-w-2022-r-2.pdf

[xvi] IOŚ-PIB, Rynek recyklingu odpadów opakowaniowych w Polsce w 2024 roku, https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/10/rynek-recyklingu-odpadow-opakowaniowych-w-polsce-w-2022-roku-04c-forum-04-1.pdf