Projektowanie z troską o środowisko

30 października 2023

Dla środowiska naturalnego najlepiej byłoby, gdyby opakowania w ogóle nie istniały. Nic jednak nie wskazuje na to, żeby w przewidywalnej przyszłości dało się z nich zrezygnować. W związku z tym, najlepszym wyjściem z tej sytuacji jest maksymalne ograniczenie negatywnego wpływu opakowań na naszą planetę. Dyskusja na ten temat toczy się od lat, niestety zbyt często skupia się wyłącznie na obowiązkach oraz odpowiedzialności konsumentów i przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką odpadami, pozostawiając w cieniu najważniejszych aktorów, czyli producentów.

Od społeczeństwa oczekuje się więc świadomych, ekologicznych wyborów zakupowych i prawidłowej segregacji śmieci, podczas gdy firmy odbierające i przetwarzające odpady mają zapewnić efektywną zbiórkę i recykling, w celu dostarczenia na rynek wysokiej jakości surowców wtórnych. Jednakże sukces gospodarki obiegu zamkniętego zależy w dużej mierze od tego, z czego zrobiono opakowania, jak je wykonano i oznaczono. Te decyzje, mające bezpośredni wpływ na efektywność segregacji i recyklingu, leżą wyłącznie w rękach producentów, którzy mogą skorzystać z najlepszych biznesowo i środowiskowo rozwiązań poprzez zastosowanie zasad ekoprojektowania.

Co to jest ekoprojektowanie?

Ekoprojektowanie, czyli tzw. ecodesign, jest często określane jako projektowanie przedmiotów i usług tak, by w możliwie najmniejszym stopniu, szkodziły środowisku naturalnemu. Uwzględnia ono aspekty ekologiczne w całym procesie koncepcyjnym i realizacyjnym. Takie holistyczne podejście pozwala np. udoskonalić opakowania, redukując ich negatywny wpływ na każdym etapie cyklu życia produktu. Jednym z podstawowych celów, które przyświeca tym działaniom, jest likwidacja barier w recyklingu materiałowym odpadów opakowaniowych. Oznacza to produkcję jak najlżejszych opakowań, z możliwie jednorodnych materiałów, w których wszystkie dodatkowe elementy zostały zredukowane do niezbędnego minimum. 

W praktyce może to oznaczać:

• zastosowanie tylko jednego surowca, który można przetworzyć w ramach istniejącej infrastruktury. Upraszcza to segregację , zwiększa efektywność automatycznego sortowania i późniejszego recyklingu
• rezygnację z elementów, pełniących wyłącznie funkcje marketingowo-sprzedażowe, jak zbędne obwoluty, wstążki, przywieszki itp.
• projektowanie optymalnych dla produktu konstrukcji opakowaniowych i ograniczenie wszelkiego typu wypełniaczy

Ekoprojektowanie regulacji

Pomimo niezaprzeczalnych zalet ekoprojektowania, na rynku nadal funkcjonuje wiele opakowań, których struktura lub skład utrudniają albo wręcz uniemożliwiają ich dalsze prawidłowe zagospodarowanie. Największym wyzwaniem są przede wszystkim opakowania stworzone z kilku materiałów np. butelki z metalowym zamknięciem (tzw. kabłąkowym), czy butelki PET z etykietą z folii z PVC, w których zbliżone właściwości obu tych tworzyw sztucznych uniemożliwiały ich skuteczne rozdzielenie oraz dalsze efektywne przetworzenie. Winą za ten stan rzeczy można obarczyć producentów albo prawa rządzące wolnym rynkiem., Jednak w równym, a nawet większym stopniu zawodzą w tym względzie przepisy prawa, które koncentrują się przede wszystkim na likwidacji skutków, a nie przyczyn istniejących problemów ekologicznych.

Ta sytuacja wkrótce może jednak ulec zmianie, co zwiastuje projekt regulacji unijnej, dotyczący opakowań i odpadów opakowaniowych (Packaging and Packaging Waste Regulation – PPWR). Zgodnie z jego założeniami od 1 stycznia 2030 r. każde opakowanie powinno być zaprojektowane w taki sposób, aby miało jak najmniej pustych przestrzeni inadawało się do ponownego wykorzystania lub przetworzenia. To dobra wiadomość dla konsumentów, branży recyklingu, środowiska i odpowiedzialnego biznesu z Unii Europejskiej.