Między plusem a minusem, czyli czy coś wiemy o bateriach?

16 lutego 2024

Baterie zazwyczaj nie zaprzątają naszych myśli, przynajmniej dopóki działają. Używamy ich prawie nieświadomie, przyzwyczajeni do korzystania ze smartfonów, laptopów, zegarków, latarek, pilotów, słuchawek bezprzewodowych, powerbanków i innych sprzętów przenośnych. A przecież bez baterii nie zaznalibyśmy tej swobody. Bez nich nie byłoby również mowy o rozwoju elektromobilności, czy magazynowania energii. Ten postęp ma jednak swoją cenę, którą najlepiej wyraża rosnąca masa odpadów z zużytych baterii, które w przypadku złego zagospodarowania stanowią poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi. Szczęśliwie wiemy nie tylko, jak je zneutralizować, ale również jak pozyskać z nich cenne pierwiastki, jakże potrzebne do zwiększenia bezpieczeństwa surowcowego Polski i Unii Europejskiej. Najlepszym obecnie znanym sposobem ich odzyskania jest recykling. Czy o tym wiemy? Jak segregujemy baterie? Co myślimy o ich produkcji i recyklingu? To przykładowe pytania, na które odpowiedzi znajdziesz w raporcie z badań „Między plusem a minusem – co Polacy wiedzą o bateriach i jak sobie radzą z ich segregacją?”.

Co Polacy wiedzą o bateriach?

Publikacja raportu nieprzypadkowo wypadła w Międzynarodowy Dzień Baterii. To chyba najlepszy moment na podjęcie dyskusji o tym nieco zmarginalizowanym temacie. Szczególnie, że z odpowiedzi respondentów badania wyłania się obraz pełen obaw i niepewności. Powodem tego stanu jest często niewiedza, która ujawnia się w pełnej krasie, kiedy zaczynamy drążyć temat i nie pozostawiamy miejsca wyłącznie deklaracjom. Jak się okazuje nierzadko pustym. Podobnie jak w przypadku  poprzedniego raportu „Pakujemy się w kłopoty?” okazuje się, że owszem, twierdzimy, że segregujemy odpady, ale nie na pięć frakcji. Niby wiemy, co trzeba zrobić z zużytymi bateriami, ale niezbyt rozumiemy, dlaczego tak należy postąpić. Co bardzo interesujące, stanowczo wyższą świadomością ekologiczną w tym obszarze wykazują się osoby powyżej 35 roku życiu, co budzi pytanie o realną wiedzę i wrażliwość środowiskową młodszego pokolenia, często uznawanego za najbardziej „zielone” w historii.

Lęk przed bateriami

Polacy postrzegają baterie jako szkodliwe zarówno w trakcie produkcji, jak i podczas składowania. Za niebezpieczny dla środowiska respondenci uznali również ich recykling. Ten niezwykle ważny z przytoczonych już powodów ekonomicznych i ograniczonego dostępu do zasobów proces, jest szkodliwy dla środowiska według 39% badanych. Mimo wielu obaw, jakie budzą baterie, nie zastanawiamy się nad źródłem zasilania naszych urządzeń. Nie znamy ich rodzajów. Aż 10% młodych Polaków (18-34 lat) nie potrafi wymienić żadnego typu baterii.

Wiele wątpliwości budzą małe przedmioty z bateriami oraz te większe ze zintegrowanym akumulatorem. 44% respondentów nie wie, gdzie należy wyrzucić nieduże urządzenia z wbudowaną baterią, takie jak e-papierosy. Niestety zbyt często lądują one w zwykłych koszach – 7% ankietowanych sugeruje wyrzucenie ich do zmieszanych. Jeśli one trafią do strumienia odpadów komunalnych mogą spowodować wiele szkód – od przestojów w sortowniach spowodowanych uszkodzeniem maszyn, samozapłonów na składowiskach, po skażenie wód gruntowych. Mimo takiego zagrożenia aż 6% respondentów twierdzi, że baterie można wyrzucić do zwykłego kosza na śmieci, w tym 11% młodych Polaków.

Pokolenie pełne wątpliwości

Badanie rozwiewa również mit o wyjątkowej wrażliwości ekologicznej młodych dorosłych. Okazuje się, że im jesteśmy starsi, tym częściej segregujemy śmieci. Osoby 18-34 nie tylko rzadziej niż ci 35+ sortują odpady, ale także wykazują wyższą skłonność do podważania skuteczność systemu recyklingu czy korzyści płynących z segregacji odpadów. Mają również najwięcej wątpliwości dotyczących możliwości odzyskania surowców i procesów recyklingu baterii. 31% młodych (18–34) jest zdania, że nie da się ich przetworzyć.

Co dalej?

Raport Interzero w ramach publicznej kampanii edukacyjnej „Eko bez kantów” to nie tylko diagnoza stanu wiedzy i postaw Polaków wobec baterii i ich recyklingu. Kluczowe są wnioski i podjęcie działań, które poprawią sytuację wyjściową, wpływając na zmianę nawyków. Do tego potrzeba edukacji, ale nie tej nakazowej – „to wyrzuć tu, a tego nie”, lecz skupionej na zrozumieniu szerszego kontekstu, w tym procesów, a nade wszystko efektów, które przynoszą odpowiednie zachowania ekologiczne społeczeństwa.

Podobnie jak w przypadku opakowań, warto więc mówić zarówno o wpływie baterii na środowisko, jak i o wartości surowców jakie zawierają. Należy podkreślać korzyści recyklingu związane z oszczędnością zasobów naturalnych i energii, ochroną środowiska, czy tworzeniem nowych miejsc pracy.

Zagadnienie baterii to również wyzwanie stojące przed społeczną odpowiedzialnością biznesu. Wprowadzane na rynek innowacje mogą ograniczyć negatywny wpływ na środowisko produkcji czy wydobycia surowców, redukować wykorzystywanie paliw kopalnych, zwiększać wydajność i pojemność stosowanych ogniw. Wraz z rozwojem nowych technologii wzrośnie również efektywność przetwarzania surowców wtórnych i rozwinie się gospodarka obiegu zamkniętego.

Co to jest Światowy Dzień Baterii?

Światowy Dzień Baterii to inicjatywa, która ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia baterii dla zrównoważonego rozwoju, zielonej energii i neutralności klimatycznej. Jest to również okazja do promowania dobrych praktyk związanych z używaniem, przechowywaniem i recyklingiem baterii. Data 18 lutego została wybrana na cześć włoskiego wynalazcy Alessandro Volty, który urodził się w tym dniu w 1745 roku. To on jako pierwszy skonstruował ogniwo galwaniczne, które stało się podstawą dla współczesnych baterii. Jego nazwisko jest również źródłem nazwy jednostki napięcia elektrycznego – volta.

Rekomendacje

Baterie to nie tylko źródło energii, ale też surowce, które można odzyskać i wykorzystać ponownie. Dbajmy więc o baterie i poddawajmy je recyklingowi, gdy już się zużyją. W ten sposób przyczynimy się do zrównoważonego rozwoju, zielonej energii i neutralności klimatycznej.

Aby dowiedzieć się więcej na temat opinii Polaków baterii i ich recyklingu, zapraszamy do zapoznania się z raportem Interzero „Między plusem a minusem – co Polacy wiedzą o bateriach i jak sobie radzą z ich segregacją”.