Czym jest PSZOK i jakie odpady przyjmuje?

11 maja 2025

Co to jest PSZOK?

PSZOK, czyli punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, to specjalne miejsce tworzone przez gminę, w którym mieszkańcy mogą bezpłatnie oddać niemal wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych. Jest to sposób na pozbycie się kłopotliwych, zalegających na działce lub zagracających dom nietypowych śmieci bez konieczności czekania na np. zbiórkę gabarytów. Wystarczy posegregować odpady, zapakować je do samochodu lub na przyczepkę i dostarczyć do PSZOKu w godzinach jego pracy.

Utworzenie co najmniej jednego stacjonarnego PSZOKu jest prawnym obowiązkiem każdej gminy – wynika z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U 1996 nr 132 poz. 622). Ona nie musi go samodzielnie prowadzić – może zlecić to zadanie (np. w drodze przetargu) zewnętrznemu kontrahentowi. Utworzenie PSZOKu przez firmę wymaga uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów oraz odpowiedniej decyzji środowiskowej. Jeśli gmina zamierza sama prowadzić punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, zezwolenie nie jest konieczne.

Gminy i związki metropolitalne mogą też „łączyć siły” tworząc jeden wspólny PSZOK, z którego korzystają mieszkańcy kliku jednostek samorządowych. Muszą jednak zadbać, by taki wspólny punkt był łatwo dostępny dla wszystkich mieszkańców, co nie zawsze jest łatwe na terenie jednej gminy, a co dopiero w przypadku kilku!

Jak gminy radzą sobie z wypełnianiem tych zadań? Spójrzmy!

Polskie PSZOKi w liczbach

W 2022 r. w Polsce działało 2127 PSZOKów, z czego najwięcej, bo aż 268 punktów funkcjonowało w województwie mazowieckim, a najmniej, bo zaledwie 12, w podlaskim. Jednocześnie na Podlasiu na jeden PSZOK przypadała najmniejsza liczba mieszkańców (9 tys.). Średnia dla całego kraju wyniosła 17 tys. mieszkańców/PSZOK[i].

Niektóre gminy nie utworzyły PSZOKów – tego obowiązku nie dopełniło aż 137 z nich[ii]! Ustawodawca przygotował się na taki scenariusz. Jeśli gmina nie realizuje swoich obowiązków związanych z odbieraniem odpadów komunalnych, właściciele nieruchomości mogą przekazać odpady wybranej wyspecjalizowanej firmie. Koszt takiej usługi w całości obciąży gminę.

Organizacja i zasady funkcjonowania Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych

Jak podaje Portal Komunalny, wzorcowy PSZOK to:

wyznaczony zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego teren: utwardzony, ogrodzony, oświetlony, nadzorowany całodobowo, wyposażony w urządzenia lub systemy zapewniające zagospodarowanie wód opadowych i ścieków przemysłowych pochodzących z terenu punktu.

Źródło: https://portalkomunalny.pl/plus/artykul/jak-powinien-wygladac-wzorcowy-pszok/ 

Na tym terenie rozmieszcza się pojemniki, kontenery i boksy na odpady, których typ i pojemność powinny być dopasowane do rodzaju i właściwości gromadzonych odpadów (np. odpady niebezpieczne i elektroodpady należy magazynować pod zadaszeniem). Każdy pojemnik, kontener i boks muszą być odpowiednio oznakowane i opisane kodami odpadów. Jak sama nazwa wskazuje, PSZOKi prowadzą selektywną zbiórkę odpadów, dlatego wrzucane do kontenerów i pojemników odpady powinny być posegregowane, a następnie magazynowane w sposób, który zapobiegnie ich zmieszaniu.

Ważnym elementem wyposażenia każdego PSZOKu jest waga, która pozwala na precyzyjne określenie masy przyjmowanych odpadów. Dzięki niej możliwe jest też prowadzenie ewidencji odpadów, która przydaje się podczas realizacji obowiązków sprawozdawczych przez gminę. Pracownikom PSZOKu zaleca się zapisywać w niej dane o:

• rodzajach (kodach) i masie przyjętych odpadów,
• dacie dostarczenia odpadów,
• adresie nieruchomości, na której wytworzono te odpady.

Dodajmy, że polski ustawodawca nie określił szczegółowo sposobu organizacji ani funkcjonowania PSZOKu. Gminy mają więc w tym zakresie sporą dowolność – sposób świadczenia usług ustalają w drodze uchwały podejmowanej przez radę gminy, a szczegółowy sposób funkcjonowania każdego punktu określają w jego regulaminie.

Z perspektywy mieszkańca, najważniejszymi zapisami w regulaminie są:

• dni i godziny pracy PSZOKu,
• przyjęty sposób identyfikacji osoby przekazującej odpady (np. na podstawie dowodu osobistego, zaświadczenia wydanego przez gminę, potwierdzenia wniesienia opłaty za odbiór odpadów itd.),
• wykazy odpadów, które przyjmuje i których nie przyjmuje dany punkt,
• wagowe i ilościowe limity przyjmowanych odpadów,
• zakres pomocy pracowników PSZOKu przy rozładunku odpadów (zwykle ograniczony do rozładunku odpadów niebezpiecznych),
• zasady wjazdu na teren PSZOKu (rodzaj i masa pojazdu oraz przyczepy).

Co można oddać na PSZOK?

Zgodnie z pierwotnym założeniem PSZOKi powinny przyjmować wszystkie odpady komunalne (tj. wytwarzane w gospodarstwach domowych) pod warunkiem, że odpady te zostaną zebrane selektywnie (czyli posegregowane według rodzaju).

W ustawie o utrzymaniu porządku w gminach zamieszczono listę odpadów komunalnych, które mieszkańcy mogą oddawać do PSZOKu. Znalazły się na niej:

• zbierane selektywnie papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe i bioodpady,
• odpady niebezpieczne,
• przeterminowane leki i chemikalia,
• odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych (np. igły, strzykawki, paski do glukometrów),
• zużyte baterie i akumulatory,
• elektroodpady,
• meble i inne odpady wielkogabarytowe,
• zużyte opony,
• odpady tekstylne,
• odpady budowlane i rozbiórkowe.

Jak widać, zakres odpadów przyjmowanych w PSZOKach jest o wiele szerszy niż gama odpadów odbieranych z posesji. Co ważne, każda gmina może też ustalić limity ilościowe lub wagowe dla poszczególnych kategorii odpadów. Limity te mogą jednak dotyczyć wyłącznie:

• zużytych opon,
• odpadów wielkogabarytowych,
• odpadów zielonych,
• odpadów budowlanych i rozbiórkowych.

W zależności od gminy i samego punktu limity te mogą być dzienne, miesięczne, roczne itp. Przed przewiezieniem odpadów do PSZOKu warto sprawdzić zarówno same limity, jak i okres ich obowiązywania – za oddanie nadmiarowych ilości odpadów zwykle trzeba dopłacić.

Skoro już o limitach mowa – PSZOKi mogą ograniczać ilości przyjmowanych odpadów, ale nie ich rodzaje. Jeśli dany odpad powstał w gospodarstwie domowym i jest selektywnie zebrany, to pracownik PSZOKu nie może odmówić jego przyjęcia. Niestety, pod tym względem teoria często rozmija się z praktyką. Ujawnione w marcu 2025 r. wyniki kontroli NIK wskazały, że wiele gmin bezprawnie wyłączało możliwość oddania niektórych rodzajów odpadów. Najczęściej były to: styropian, papa, niekompletny sprzęt elektryczny i elektroniczny, opony z pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej pow. 3,5 tony oraz tekstylia[iii].

Czego nie można oddać w PSZOKu?

Punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych nie przyjmują:

• odpadów zmieszanych,
• odpadów w opakowaniach cieknących, nieszczelnych,
• odpadów, których nie można zidentyfikować (np. brak etykiety na substancjach chemicznych), z wyjątkiem odczynników fotograficznych, zużytego oleju jadalnego oraz silnikowego,
• odpadów innych niż komunalne (np. pochodzących z działalności gospodarczej),
• odpadów, których skład i ilość wskazują na to, że nie należą one do grupy odpadów komunalnych lub nie są odpadami zbieranymi selektywnie.

Więcej o sposobach postępowania z odpadami pochodzącymi z działalności gospodarczej przeczytasz w artykule: Gospodarka odpadami przemysłowymi w Polsce.

Zgodnie z prawem PSZOK może też odmówić przyjęcia bioodpadów. Jest to dopuszczalne w 2 przypadkach:

1. Kiedy w ramach opłaty za odbiór odpadów gmina zapewnia odbieranie wszystkich bioodpadów z miejsc ich wytwarzania (przeważnie z posesji).
2. Kiedy właściciel posesji zadeklarował, że kompostuje bioodpady w przydomowym kompostowniku i otrzymał z tego tytułu obniżkę opłat za odbiór odpadów.

Czy za PSZOK się płaci?

Zwykle nie. Oddanie odpadów komunalnych do lokalnego PSZOKu jest bezpłatne, jednak pod kilkoma warunkami:

• posesja, na której wytworzono przekazywane odpady leży na terenie gminy prowadzącej dany PSZOK,
• ilośc lub masa odpadów mieszczą się w limitach ustalonych przez gminę w regulaminie PSZOKu

Brak opłat „na bramie” nie oznacza braku opłat w ogóle – jak już wspominaliśmy, funkcjonowanie PSZOKu jest finansowane z opłat za odbiór odpadów.

Niektóre PSZOKi świadczą również usługi komercyjne, tj. odpłatnie przyjmują wybrane rodzaje odpadów od firm, rolników, a także od mieszkańców, którzy wykorzystali swój limit. Koszt takiej usługi zależy od cennika, który każdy PSZOK ustala we własnym zakresie.

Gdzie jest najbliższy PSZOK?

Aby zlokalizować lokalny PSZOK, skontaktuj się z urzędem gminy, w której płacisz za odpady: zadzwoń, napisz wiadomość e-mail albo podejdź do sekretariatu lub punktu informacji. Wspomniana już ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje też każdą gminę do zamieszczenia na stronie internetowej adresów wszystkich utworzonych przez nią PSZOKów oraz wykazów odpadów przyjmowanych przez każdy z punktów.

Aby znaleźć PSZOK możesz również skorzystać z aplikacji Google Maps, Apple Maps i innych narzędzi do lokalizacji i nawigacji. Nie zawsze najbliższy PSZOK będzie twoim PSZOKiem, a bezpłatnie oddasz odpady wyłącznie w PSZOKu, który utworzyła Twoja gmina!

MPSZOK, czyli mobilny PSZOK. Czym jest i jak wygląda?

MPSZOK (mobilny punkt selektywnej zbiórki odpadów) to odpowiednio przystosowany samochód, który porusza się po terenie gminy lub gmin zgodnie z określonym harmonogramem i umożliwia mieszkańcom wygodne, bezpieczne i zgodne z prawem pozbycie się niektórych problematycznych odpadów komunalnych.

Mobilny PSZOK może być stworzony na bazie busa, samochodu dostawczego, ciężarowego albo kontenera transportowego, w którym umieszczone są pojemniki na odpady. MPSZOKi przeważnie odbierają odpady o niewielkich rozmiarach, np.:

• elektroodpady (z drobnego AGD, elektroniki użytkowej),
• przeterminowane leki,
• zużyte baterie i akumulatory,
• świetlówki i żarówki,
• odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych,
• farby, rozpuszczalniki, środki ochrony roślin, alkalia i kwasy,
• odpady tekstylne.

Rodzaje odpadów przyjmowane przez dany MPSZOK najlepiej sprawdzić w regulaminie punktu albo potwierdzić telefonicznie w urzędzie gminy.

Opinie o punktach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych – działalność PSZOKów oczami mieszkańców

PSZOKi funkcjonują już od niemal 30 lat. Przez ten czas zdążyły zebrać sporo opinii w sieci. Cieszy nas fakt, że wiele tych opinii jest pochlebnych – PSZOKi lubimy m.in. za:

• możliwość przekazania niemal wszystkich rodzajów odpadów,
• sprawny i (zwykle) bezproblemowy proces oddawania śmieci,
• dobrą organizację punktów i schludne utrzymanie otaczających je terenów,
• brak konieczności oczekiwania na odbiór gabarytów 2 razy w roku – w PSZOKu duże odpady można oddać praktycznie od ręki.

Internauci często informują, że w weekendy przed PSZOKami tworzą się kolejki pojazdów czekających na przekazanie odpadów. Większość mieszkańców podchodzi jednak do tej kwestii z dużą dozą wyrozumiałości.

Rzadko wymienianą, lecz ważną zaletą PSZOKów jest wspieranie proekologicznych postaw i eko-edukacja społeczeństwa. Punkt daje mieszkańcom szansę na zgodne z prawem i bezpieczne dla środowiska przekazanie odpadów do zagospodarowania. Można się tylko domyślać, jak bardzo funkcjonowanie PSZOKów zmniejsza problem porzucania odpadów w naturze! Co więcej, korzystanie z PSZOKu dodatkowo zachęca mieszkańców do segregowania nie tylko frakcji odbieranych selektywnie, ale też pozostałych odpadów.

Niemniej jednak PSZOKi mają też swoje ciemne strony, które bezlitośnie punktują korzystające z nich osoby. Mowa tu m.in. o:

• godzinach otwarcia niedostosowanych do potrzeb mieszkańców,
• niejednolitych praktykach w zakresie przyjmowania poszczególnych rodzajów odpadów,
• trudnościach z dojazdem do PSZOKu (ze względu na zbyt odległą lokalizację, mocno uszkodzoną nawierzchnię).

Kwestia niejednolitych praktyk i zasad obowiązujących w PSZOKach być może niedługo się rozwiąze – w kwietniu 2025 r. posłanka Lidia Czechak złożyła interpelację w sprawie ujednolicenia funkcjonowania Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Zwróciła w niej uwagę, że tak duża dowolność, z jaką zmagamy się obecnie, jest niekorzystna nie tylko dla mieszkańców (których często wprawia ona w konsternację, zakłopotanie i niezrozumienie), ale też dla wielu gmin, które zdeycdoway się przyjąć bardziej liberalne zasady, niż ich samorządowi sąsiedzi.

Co przyjmuje PSZOK? Najczęstsze pytania o Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych

Masz pytania dotyczące zasad funkcjonowania PSZOKów? My mamy na nie odpowiedzi!

Czy PSZOK przyjmuje odpady budowlane?

Tak. Na mocy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wszystkie PSZOKi zostały zobowiązane do przyjmowania odpadów budowlanych. Warunek jest jeden – odpady te nie mogą pochodzić z działalności gospodarczej. Kiedy więc samodzielnie wykonujesz remont, budujesz lub wyburzasz budynek, to powstały gruz i inne odpady możesz oddać do PSZOKu. Jeśli jednak zatrudniasz firmę budowlaną, zlecasz zadanie glazurnikowi, tynkarzowi albo brukarzowi, to wytworzone w trakcie ich pracy odpady nie mogą trafić do PSZOKu.

UWAGA: gminy mogą nałożyć dzienny albo roczny limit masy odpadów budowlanych przekazywanych przez właściciela jednej posesji! Informację o wysokości tego limitu znajdziesz w regulaminie swojego PSZOKu.

Ile opon można oddać do PSZOKu?

Maksymalną liczbę opon, które możesz przekazać w danym okresie do PSZOKu, określa regulamin punktu. W niektórych przypadkach są to 4 opony dziennie, w innych 4 opony rocznie, a w jeszcze innych nie ma narzuconego limitu.

Pamiętaj, że PSZOK może ograniczać tylko liczbę, ale nie rodzaj opon! Do punktu oddasz zarówno gumowe kółko wózka, jak i oponę ciągnika, o ile nie jest on wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej ani rolniczej.

Czy na PSZOK można oddać elektrośmieci?

Tak. PSZOKi przyjmują zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw domowych. Drobne elektrośmieci (np. suszarki, żelazka, blendery, konsole, telefony, kalkulatory, elektroniczne zabawki itp.) oddasz też do wielu mobilnych PSZOKów. Sprzęt może być zarówno kompletny, jak i zdekompletowany!

Zanim oddasz elektrośmieci do utylizacji sprawdź, co zrobić ze starym laptopem, komputerem i telefonem >>

Ile gruzu można oddać do PSZOKu?

Ilość gruzu, jaką możesz przekazać do PSZOKu zależy od zapisów w regulaminie danego punktu. Ze względu na uciążliwość związaną z załadunkiem odpadów budowlanych, warto zawczasu sprawdzić obowiązujące limity.

Jeśli wiesz, że będziesz miał bardzo duże ilości gruzu do oddania, możesz też zamówić odpłatną usługę odbioru odpadów z budowy albo remontu, która obejmuje postawienie pustego kontenera oraz wywóz po jego zapełnieniu.

Czy na PSZOK można oddać styropian?

To zależy. Większość PSZOKów bez problemu przyjmie styropian opakowaniowy (np. tacki, elementy opakowań sprzętów AGD itp.). Nie każdy PSZOK przyjmuje natomiast styropian budowlany, choć każdy jest do tego zobligowany prawnie – jeśli odpady ze styropianu budowlanego albo wełny mineralnej nie powstały w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej, to PSZOK nie może odmówić ich przyjęcia.

Masz przemysłowe odpady ze styropianu? Sprawdź, gdzie prawidłowo wyrzucić styropian!

Czy do PSZOKu można oddać papę?

Zgodnie z prawem PSZOKi mają obowiązek przyjmowania komunalnych odpadów z papy, np. resztek z demontażu poszycia dachowego, ścinków z wykonywania izolacji itp. Prace te musisz jednak wykonywać samodzielnie, a nie z pomocą profesjonalnej firmy – tylko wtedy papa będzie traktowana jako odpad komunalny.

Niestety, nie wszystkie PSZOKi stosują się do nakazu ustawowego. W regulaminach wielu punktów papa znajduje się na liście odpadów wykluczonych. Takie praktyki zakwestionował NIK w raporcie pokontrolnym[iv].

Czy na PSZOK można oddać olej silnikowy?

Zużyty albo stary olej silnikowy można oddawać do PSZOKu. Olej musi być jednak umieszczony w szczelnym, niecieknącym opakowaniu (najlepiej w oryginalnym i z etykietą, ale nie jest to wymóg konieczny). Co ważne, taki olej może pochodzić wyłącznie z samodzielnej wymiany, a nie z usługi realizowanej przez warsztat samochodowy!

[i] IOŚ-PIB, Sprawozdania marszałków województw z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2022 r., https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/08/sprawozdania-marszalkow-wojewodztw-2022-v-003.pdf

[ii] IOŚ-PIB, Sprawozdania marszałków województw z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2022 r., https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2024/08/sprawozdania-marszalkow-wojewodztw-2022-v-003.pdf

[iii] NIK, Działania organów administracji publicznej na rzecz zapobiegania powstawania odpadów i zapewnienia recyklingu, https://www.nik.gov.pl/plik/id,30506,vp,33560.pdf

[iv] NIK, Działania organów administracji publicznej na rzecz zapobiegania powstawania odpadów i zapewnienia recyklingu, https://www.nik.gov.pl/plik/id,30506,vp,33560.pdf