Co to jest ESG?

23 stycznia 2025

ESG po polsku: co oznacza skrót i co się pod nim kryje?

ESG to skrót pochodzący od nazw trzech najważniejszych obszarów wykorzystywanych do niefinansowej oceny firm, państw oraz innych organizacji:

• E (ang. Enviromental) – obszar środowiskowy,
• S (ang. Social) – odpowiedzialność społeczna,
• G (ang. Governance) – zarządzanie i ład korporacyjny.

Jak widzisz, w żadnym z tych obszarów nie ma mowy o czynnikach ekonomicznych ani o finansach. ESG odnosi się bowiem do pozafinansowej sfery działalności przedsiębiorstwa. U jego podstaw leży założenie, że celem działalności firmy powinien być nie tylko zysk (ujmowany w sprawozdaniu finansowym), ale też przynoszenie korzyści środowisku naturalnemu, społeczności (lokalnej oraz globalnej) i wszystkim podmiotom powiązanym z daną firmą (np. pracownikom, współpracownikom, podwykonawcom, klientom). Dopiero połączenie obszaru finansowego i niefinansowych obszarów ESG daje nam pełny obraz danego przedsiębiorstwa i może stanowić podstawę do oceny np. ryzyka kredytowego albo kondycji firmy jako potencjalnego kontrahenta.

ESG jest stosunkowo nowym pojęciem, stąd wiele osób ma problem ze zrozumieniem jego idei i zasadności. Zachęcamy więc, by na obszar niefinansowy spojrzeć tak, jak na obszar finansów przedsiębiorstwa:

• Firmy o określonej wielkości mają obowiązek przygotowania raportu finansowego. Od 2024 r. największe przedsiębiorstwa będą stopniowo obejmowane również obowiązkiem przygotowania raportu niefinansowego (czyli raportowania zrównoważonego rozwoju – ESG).
• Zarówno raporty finansowe, jak i niefinansowe sporządzane są w formie pisemnej i obejmują okres roku obrotowego.
• Oba rodzaje raportów podlegają weryfikacji przez biegłych rewidentów.
• Dane zawarte w raporcie finansowym są kluczowe podczas podejmowania decyzji co do dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Dokładnie tak samo jest w przypadku danych zawartych w raporcie ESG.

To tylko kilka analogii, za pomocą których chcemy uzmysłowić Ci, że ESG nie jest mglistą i płynną ideą, którą firmy mogą traktować po macoszemu. Nie jest też fakultatywne – do pochylenia się nad ESG zmuszają nie tylko przepisy, ale też presja kontrahentów, inwestorów, a na końcu również konsumentów. Jeśli przedsiębiorstwo chce prężnie się rozwijać i pozyskiwać nowych klientów, to (prędzej czy później) będzie musiało przyjrzeć się swoim wynikom we wszystkich obszarach ESG i dążyć do ich ciągłej poprawy.

Jakich aspektów dotyczą poszczególne wskaźniki ESG?

Obszar środowiskowy ESG przedstawia wpływ działalności danej organizacji na środowisko oraz wskazuje zakres i sposób korzystania przez nią z zasobów naturalnych. W części środowiskowej raportu ESG znajdują się m.in. informacje o:

• emisjach gazów cieplarnianych i wpływie przedsiębiorstwa na zmiany klimatu, w tym również zarządzaniu ryzykami i szansami związanymi ze zmianą klimatu (adaptacji do zmian klimatu,
• wykorzystaniu energii, wody oraz innych zasobów odnawialnych i nieodnawialnych,
• gospodarce o obiegu zamkniętym (GOZ),
• gospodarowaniu odpadami i zanieczyszczeniami, również mikroplastikiem,
• wpływie firmy na bioróżnorodność.

Dane z obszaru społecznego ESG przedstawiają sposób oddziaływania organizacji na ludzi i inne podmioty znajdujące się w jej otoczeniu. Mowa tu głównie o pracownikach, klientach, dostawcach i pozostałych interesariuszach, w tym także o całej lokalnej społeczności. Część społeczna raportu ESG powinna opisywać zarówno wpływ firmy na te podmioty, jak i wpływ tych podmiotów na działalność firmy.

Obszar środowiskowy ESG dotyczy m.in.:

• warunków pracy,
• bezpieczeństwa i higieny pracy,
• różnorodności i inkluzywności,
• możliwości rozwoju i szkoleń,
• poszanowania praw człowieka,
• relacji przedsiębiorstwa ze społecznością,
• wpływu na konsumentów i użytkowników końcowych.

Obszar ładu korporacyjnego skupia się na wewnętrznych procedurach, mechanizmach, praktykach oraz systemach kontroli, które mają zapewnić efektywne zarządzanie firmą. Obejmuje również etykę biznesu oraz wszelkie kwestie związane z budowaniem zaufania i przejrzystości, które podkreślają odpowiedzialność firmy i jej stabilność. Raportowanie obszaru zarządzania i ładu korporacyjnego przedsiębiorstwa skupia się m.in. na:

• strukturze organizacyjnej (obejmuje np. strukturę własności, skład organów firmy, niezależność organów kontroli),
• relacjach z dostawcami i sposobach komunikacji ze wszystkimi interesariuszami,
• kulturze korporacyjnej i odpowiedzialnym postępowaniu w biznesie,
• podejściu do zarządzania ryzykiem,
• sposobach przeciwdziałania korupcji,
• wpływach politycznych i działalności lobbingowej,
• prywatności i bezpieczeństwie danych.

Zidentyfikowanie wszystkich danych z konkretnego obszaru ESG jest kluczowe pod kątem późniejszego przygotowania raportu. W tym celu firmy korzystają zwykle z wiedzy specjalistów ESG (wewnętrznych lub zewnętrznych), z usług doradczych oraz cyfrowych narzędzi ułatwiających gromadzenie danych do raportu ESG.

CSR a ESG – cienka, ale wyraźna granica

Czytając o obszarach ESG: środowisku, odpowiedzialności społecznej i ładzie korporacyjnym możesz odnieść wrażenie, że już to skądś znasz. To więcej niż pewne – podobnych obszarów dotyka CSR (ang. Corporate Social Responsibility), czyli społeczna odpowiedzialność biznesu. Wyjaśnijmy, że CSR to strategia zarządzania, zgodnie z którą przedsiębiorstwo powinno brać odpowiedzialność za wpływ swoich działań na społeczeństwo oraz podejmować inicjatywy na rzecz np. lokalnej społeczności.

Jakie są więc różnice pomiędzy CSR a ESG?

• Przede wszystkim, CSR oraz wynikające z niego działania i raportowanie są dobrowolne. ESG natomiast jest „obowiązkowe” – ustawa wskazuje katalog podmiotów, które muszą przygotowywać raporty ESG.
• CSR nie jest uregulowany prawnie – dotycząca go norma ISO 26000 zawiera jedynie wskazówki, wytyczne i dobre praktyki. Kwestie ESG są natomiast szczegółowo uregulowane w aktach prawa europejskiego i krajowego.
• CSR skupia się głównie na działaniach i skutkach społecznych. ESG natomiast łączy obszar społeczny z obszarem środowiskowym oraz standardami zarządzania firmą, dzięki czemu przedstawia pełniejszy obraz danej organizacji.
• Działania z zakresu CSR często dotyczą dobroczynności i innych kwestii niezwiązanych z działalnością firmy. ESG natomiast jest nierozerwalnie związane z główną, zarobkową działalnością przedsiębiorstwa.

ESG i CSR nie wykluczają się, lecz współistnieją i wzajemnie się uzupełniają. CSR wskazuje działania, jakie może podejmować firma (zwłaszcza w obszarze społecznym), a ESG dostarcza narzędzi, by je mierzyć w ustandaryzowany sposób. Dzięki ESG możemy więc np. rzetelnie porównać niefinansowe wyniki różnych przedsiębiorstw albo monitorować skuteczność wdrażania strategii i wszelkich zmian w danej firmie.

Strategia ESG w firmie – obowiązek czy dobra wola przedsiębiorcy?

Strategia ESG to zestaw celów, które dana organizacja zamierza osiągnąć w poszczególnych obszarach ESG oraz działań (podejmowanych oraz planowanych), które mają przybliżyć ją do realizacji wspomnianych celów. Tak przynajmniej brzmi teoria. A jak jest w praktyce?

Z pragmatycznego punktu widzenia zachęcamy do spojrzenia na strategię ESG jak na narzędzie, które pozwala:

• określić obecne położenie firmy w każdym obszarze ESG,
• wyznaczyć cele (krótko- i długoterminowe) oraz określić priorytety w zakresie zrównoważonego rozwoju. Cele te powinny być związane z konkretnymi obszarami i danymi,
• zaplanować dalszy rozwój organizacji, który będzie uwzględniał kwestie środowiskowe, społeczne i zarządcze oraz przybliżał ją do realizacji wyznaczonych celów,
• monitorować wskaźniki KPI i śledzić skuteczność podejmowanych działań.

Aby strategia ESG nie stała się jedynie zbiorem pustych frazesów, który nie ma żadnego przełożenia na praktykę, określone w niej cele powinny być spójne z celami finansowymi (lub szerzej: ekonomicznymi) firmy.

Co ciekawe, firma nie musi mieć strategii ESG (nawet wtedy, kiedy zobowiązana jest do sporządzania raportu ESG). W raporcie powinna jednak zawrzeć m.in. informacje o swojej strategii biznesowej i jej odporności na ryzyka związane ze zrównoważonym rozwojem, plany uwzględniające chociażby przejście na zrównoważoną gospodarkę, ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Zakres tych informacji w dużej mierze pokrywa się z właśnie zakresem, jaki zwykle obejmuje dobra strategia ESG.

Posiadanie strategii ESG w firmie jest też korzystne z punktu widzenia jej klientów, kontrahentów i inwestorów – może ona m.in. wpływać na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa albo premiować je w przetargach i podczas pozyskiwania finansowania. Doskonale wiedzą o tym najmniejsze polskie przedsiębiorstwa, które w strategii ESG upatrują szans na rozwój i wzrost zaufania klientów. Jest jednak pewien warunek – strategia ESG musi być realizowana, a podjęte działania muszą mieć realne przełożenie na poprawę wyników firmy w obszarach ESG.

Raportowanie ESG – od kiedy obowiązuje i kogo dotyczy?

Obowiązek raportowania ESG wynika z dyrektywy CSDR (czyli dyrektywy ws sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju), która znacznie rozszerzyła katalog podmiotów zobowiązanych do składania raportu:

• Za rok 2024 raport muszą złożyć głównie tzw. jednostki zainteresowania publicznego (np. banki, ubezpieczyciele, fundusze inwestycyjne) osiągające przychody pow. 50 mln EUR i zatrudniające min. 500 osób.
• Od 2025 r. raportować będą musiały również wszystkie duże firmy lub podmioty dominujące dużych grup spełniające minimum 2 z podanych kryteriów: przychody min. 50 mln EUR, pow. 250 zatrudnionych osób, suma bilansowa min. 25 mln EUR.
• Od 2026 r. obowiązkowi raportowania ESG podlegać będą też średnie i małe spółki giełdowe spełniające minimum 2 z poniższych kryteriów: suma bilansowa min. 5 mln EUR i przychód min. 10 mln EUR (dla małych spółek) lub suma bilansowa min. 25 mln EUR i przychód min. 50 mln EUR (dla średnich spółek).

Należy podkreślić, że raportowanie to długi proces, podczas którego dokonuje się identyfikacji, zbierania i analizy danych dotyczących każdego z obszarów ESG. Jego ukoronowaniem jest opracowanie raportu ESG, który prezentuje te dane w sposób ustrukturyzowany i zgodny z Europejskimi Standardami Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). ESRS to cały zbiór dokumentów zawierających wymogi ogólne (ESRS 1 i ESRS 2) oraz wymogi dotyczące ujawniania poszczególnych informacji z każdego z obszarów (dla obszaru środowiskowego – ESRS E1-E5, dla obszaru społecznego ESRS S1-S1, a dla ładu korporacyjnego – ESRS G1).

Powyżej opisaliśmy obowiązki wynikające z przepisów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że wiele firm (zwłaszcza dużych, o rozbudowanej sieci dostawców) może i zapewne będzie wymagać raportowania danych z obszarów ESG do swoich podwykonawców. Dlaczego? Otóż, firmy zobowiązane prawnie do raportowania ESG muszą przeprowadzać tzw. analizę podwójnej istotności, podczas której oceniają m.in. szanse i ryzyka związane ze swoim łańcuchem wartości (który jest znacznie szerszy niż łańcuch dostaw, a obejmuje cały proces produkcji – od kołyski do grobu). Upraszczając: oznacza to, że dostawcy firmy mającej obowiązek raportowania również powinni podejmować działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Co więcej, mogą zostać poproszeni o przedstawienie listy tych działań, złożenie deklaracji dot. śladu węglowego lub nawet uproszczonego raportu ESG i to nie przez ustawodawcę, a przez wspomnianego kontrahenta.

Jak widzisz, obowiązek raportowania ESG może wynikać nie tylko z ustawy, ale też z wymagań partnerów biznesowych i dotyczyć zarówno dużych podmiotów wskazanych w przepisach, jak i małych firm będących częścią łańcucha wartości największych graczy.

Jak ESG wpływa na biznes, czyli korzyści z ESG w praktyce

Choć, zgodnie z definicją, ESG odnosi się do obszarów pozafinansowych, to realne zaangażowanie się firmy w kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem może przynieść jej wymierne korzyści finansowe:

• budowanie wiarygodności wśród konsumentów, a tym samym zwiększenie wolumenu sprzedaży i przychodów ze sprzedaży,
• większe możliwości nawiązywania nowych współprac biznesowych – kryteria ESG coraz częściej są jednym z wymogów przy nawiązywaniu relacji biznesowych. Co więcej, działania z zakresu ESG mogą w niedługiej przyszłości przesądzić o pozostaniu (lub nie) firmy w łańcuchu dostaw jej dotychczasowych kontrahentów,
• łatwiejszy dostęp do finansowania (kredytów, dotacji itp.) – wiele banków i innych instytucji finansowych wymaga od firm starających się o finansowanie posiadania oraz realizacji strategii ESG. Przedsiębiorstwa stawiające na zrównoważony rozwój mogą też liczyć na szerszą ofertę oraz korzystniejsze warunki przyznawania kredytów, pożyczek lub dotacji,
• zmniejszenie kosztów energii elektrycznej, wody i pozostałych mediów – optymalizacja zużycia zasobów bezpośrednio przekłada się na niższe rachunki,
• większą atrakcyjność dla inwestorów, która wiąże się z możliwością szybszego rozwoju firmy (np. wzrostem nakładów na inwestycje, innowacyjność).

Nacisk na kwestie zrównoważonego rozwoju może okazać się korzystne również w relacjach pracodawca-pracownik. Firmy posiadające strategię i wdrażające działania ESG mogą być postrzegane jako atrakcyjny pracodawca, budzić większe zaufanie w trakcie rekrutacji, a w konsekwencji pozyskiwać z rynku najlepszych ekspertów. Będą mogły też liczyć na większą lojalność i na zwiększenie motywacji swoich pracowników.

Warto jednak pamiętać, że wszelkie działania ESG w firmie: opracowanie strategii i jej realizacja, monitorowanie wskaźników KPI, okresowa ocena podjętych działań, opracowanie raportu itp. stanowią spore obciążenie finansowe. Szacuje się, że koszty związane z ESG mogą pochłaniać nawet 15% przychodów firmy[i], na co nie każda organizacja będzie mogła sobie pozwolić, a przynajmniej nie od razu.

Czy ESG pogłębi problem greenwashingu?

Komunikowanie i prowadzenie przez jakąkolwiek firmę działań związanych ze zrównoważonym rozwojem może zostać odebrane jak greenwashing. Tak bardzo przyzwyczailiśmy się do tej budzącej niesmak praktyki, że wielu z nas z dużą rezerwą podchodzi do deklaracji dotyczących chociażby redukcji śladu węglowego, wykorzystywania surowców z recyklingu, równości lub inkluzywności.

Niektóre firmy mogą wykorzystać popularność tematyki ESG do celów, które nie mają zbyt wiele wspólnego ze zrównoważonym rozwojem. Będą to chociażby przypadki, kiedy strategia ESG przedsiębiorstwa będzie przygotowana jedynie pro forma, bez wcześniejszej dogłębnej analizy i bez podjęcia jakichkolwiek działań w kierunku realizacji zawartych w niej celów. Taka greenwashingowa strategia może również zawierać cele niemożliwe do realizacji w przyjętym horyzoncie czasowym lub… w ogóle nie zawierać celów. Takich praktyk zdecydowanie nie popieramy, podobnie z resztą jak wykorzystywania obszarów ESG wyłącznie w celach marketingowych.

Na szczęście, obecnie nie brakuje nam narzędzi, które będą zapobiegały podobnym działaniom. Co ważne, narzędzia te powstają nawet na najwyższym, międzynarodowym szczeblu. Mowa tu o 2 dyrektywach:

• Green claims (dyrektywa o oświadczeniach środowiskowych)

Jej celem jest wyeliminowanie greenwashingu. Wprowadzi ona pewne minimalne wymogi, które będą uzasadniały składanie oświadczeń środowiskowych i ułatwią ich weryfikację. Analogiczne regulacje obowiązują już chociażby w zakresie tzw. oświadczeń żywieniowych – jeden rzut oka na treść aktu prawnego pozwala odszyfrować, co dokładnie kryje się pod sformułowaniem „Źródło białka”, „Bez dodatku cukrów” lub „lekki”. Mamy nadzieję, że podobnych przepisów, lecz dotyczących oświadczeń środowiskowych doczekamy się już w nieodległej przyszłości.

• Dyrektywie wzmacniającej konsumentów

Zakazuje ona umieszczania na produktach fałszywych informacji dotyczących np. ich prośrodowiskowych cech. Z opakowań znikną więc niepoparte dowodami deklaracje „ekologiczności”, „neutralności klimatycznej” lub „naturalności”.

Cennym narzędziem jest również wiedza, która pozwala rozpoznać greenwashing i samodzielnie weryfikować podawane przez przedsiębiorców informacje. Znajdziesz ją chociażby w naszym podcaście: Greenwashing nasz powszedni, czyli jak rozróżnić wartościowe inicjatywy od PR-owego mydlenia oczu?

Należy też pamiętać, że niefinansowy raport ESG jest zrównany rangą ze sprawozdaniem finansowym firmy. Ocena istotności, zaraportowane wskaźniki i ujawnienia będą podlegały weryfikacji przez biegłego rewidenta, który może się pod nimi podpisać lub je odrzucić. Porównywane mogą być też raporty rok do roku, co w prosty sposób ujawni brak postępów, czy przeszacowane cele. Za błędy w raportowaniu zarządy spółek odpowiadają finansowo i karnie. Umyślne podanie nieprawdziwych danych lub zatajenie istotnych informacji mogłoby spowodować poważny kryzys wizerunkowy marki lub całej firmy (przypomnij sobie chociażby Volkswagena i jego dieselgate z 2015 r.). Wszystko to sprawia, że przedsiębiorcom zależy na poprawnym i rzetelnym przygotowywaniu raportów ESG. Celowo nie wspominamy tu o „poprawnym i rzetelnym”, a nie o „bezbłędnym” – przypadkowe błędy mogą się zdarzyć. Pomyłki są naturalnym elementem procesu uczenia się, a firmy właśnie teraz uczą się raportowania ESG i po raz pierwszy wykonują wiele skomplikowanych analiz lub obliczeń. Zachęcamy więc do udzielenia im kredytu zaufania, a jednocześnie do uważnej obserwacji i weryfikacji rzeczywistości z deklaracjami (zwłaszcza tymi górnolotnymi).

Źródła:

https://www.gpw.pl/pub/GPW/ESG/Wytyczne_do_raportowania_ESG.pl

[i] https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/15190-raport-esg-szanse-i-ryzyka-polskie-stowarzyszenie-esg.pdf