GOZ, czyli cyrkularna gospodarka przyszłości 

25 października 2022

Gospodarka opiera się na liniowym modelu wykorzystania surowców. Wydobywamy je, następnie przetwarzamy, produkujemy z nich potrzebne nam rzeczy, które następnie wykorzystujemy, a pod koniec ich życia – utylizujemy, niszczymy czy wyrzucamy na wysypiska. Z analiz UE wynika, że jeśli nadal będziemy eksploatować zasoby, tak jak teraz, to do 2050 r. będziemy potrzebować zasobów trzech Ziem. Dlatego tak ważne jest przejście z modelu liniowego „kup – zużyj – wyrzuć” na całkowicie cyrkularną gospodarkę (o obiegu zamkniętym). Wtedy utrzymamy produkty, komponenty i materiały w stanie ich najwyższej użyteczności i wartości możliwie jak najdłużej.

Co to jest gospodarka o obiegu zamkniętym?

Gospodarka o obiegu zamkniętym jest modelem produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, ponownym wykorzystywaniu, naprawianiu, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów, przedmiotów i produktów tak długo, jak to możliwe. Cykl życia produktów w gospodarce cyrkularnej jest cyklem zamkniętym, mogącym powtarzać się (przynajmniej w teorii) w nieskończoność. Jest on zaczerpnięty ze środowiska naturalnego, w którym odpady jednych organizmów stają się pożywieniem dla innych stworzeń, których odpady stają się z kolei pożywieniem dla kolejnych… i tak aż do zamknięcia cyklu.

W obiegu zamkniętym koniec życia produktu jest zarazem początkiem nowego. Całkowicie wyeliminowany jest odpad. Wyeliminowana jest także potrzeba ekstrakcji nowych surowców.

Jak działa gospodarka obiegu zamkniętego?

Sposobem na osiągnięcie celu, jakim jest gospodarka cyrkularna, jest skupienie się na zasadach, powszechnie znanych jako model „7R”:

1. Rethink (przemyśl) – przemyśl swoje nawyki konsumpcyjne i oceń, czy naprawdę potrzebujesz danego zakupu, nie konsumuj tego, czego nie potrzebujesz.
2. Reduce (ograniczaj) – ogranicz zużycie energii i wody, inwestuj w urządzenia o niskim zużyciu energii, wyłączaj nieużywane urządzenia, inwestuj w ubrania wysokiej jakości, wykonane z etycznie pozyskiwanych materiałów, które posłużą dłużej, otaczaj się tylko tym, czego faktycznie używasz i co jest ci niezbędne do życia.
3. Reuse (wykorzystaj ponownie) – unikaj przedmiotów jednorazowego użytku, używaj wielorazowych opakowań, maksymalnie wykorzystuj to, co już masz. Oddaj, sprzedaj lub podziel się produktami, których już nie używasz, rozważ zakup używanych zamiast nowych. Znajdź nowe zastosowania dla nieużywanych produktów.
4. Repair (napraw) – rozważ naprawę posiadanych urządzeń i sprzętów. Nie kupuj nowych, gdy stare ulegną awarii. Inwestuj w ubrania i obuwie dobrej jakości, a w razie potrzeby oddawaj je do naprawy.
5. Refurbish (odnawiaj) – odzyskaj stare meble i daj im nowe życie dzięki renowacji, ponownie wykorzystaj stare części garderoby, przekształcając je w coś nowego.
6. Recycle (segreguj i przetwarzaj) – starannie segreguj odpady, kompostuj, zadbaj o to, żeby zbędne rzeczy zostały przerobione na coś pożytecznego.
7. Recover (odzyskuj) – odpady, które nie nadają się do recyclingu mogą być wykorzystane ponownie.

Znaczenie gospodarki obiegu zamkniętego

Wraz z rozwojem gospodarczym zwiększa się zapotrzebowanie na surowce. W tej sytuacji konieczne jest mądre gospodarowanie ograniczonymi zasobami. Gospodarka obiegu zamkniętego to rewolucyjny projekt przekształcenia całego systemu produkcji i konsumpcji tak, by całkowicie wyeliminować z niego pojęcie odpadu, a w dalszej perspektywie – także ekstrakcji surowców nieodnawialnych. GOZ jest zatem jednym z elementów walki z katastrofą klimatyczną.

Świadome wykorzystanie surowców jest nie tylko dobre dla planety, ale też dla jej mieszkańców. Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym ma przynieść korzyści, między innymi takie jak: zmniejszenie presji na środowisko, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw surowców, pobudzenie innowacji, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (700 000 nowych miejsc pracy w samej UE do 2030 r.).

Cyrkularne modele biznesowe

GOZ to obecnie jeden z ważniejszych ogólnoświatowych trendów. Udział w gospodarce o obiegu zamkniętym jest rzeczą pozytywną z perspektywy moralnej, ale, co ważniejsze, może wiązać się z większym naciskiem ze strony klientów i organów regulacyjnych, aby firma prowadziła bardziej zrównoważoną działalność, lepszą dla środowiska.

Klienci coraz bardziej doceniają przedsiębiorstwa wyróżniające się odpowiedzialnością społeczną i szukają z nimi powiązań. Dlatego coraz więcej firm powinno dostrzec konieczność zmiany modelu gospodarki z liniowego na cyrkularny. GOZ zakłada tworzenie zamkniętej pętli procesów biznesowych, gdzie nowopowstałe odpady są używane jako zupełnie nowy produkt.

Według Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości większość przedsiębiorców deklaruje, że wdraża rozwiązania gospodarki cyrkularnej, aby dostosować się do obwiązujących regulacji. Optymalna sytuacja nastanie jednak wówczas, gdy wdrażanie wspomnianych rozwiązań będzie dla przedsiębiorstw efektywniejsze lub przynajmniej neutralne kosztowo i jakościowo. Mamy nadzieję, że wraz z rozwojem technologii i upowszechnieniem rozwiązań dla gospodarki cyrkularnej, nastąpi to w niedalekiej przyszłości.

GOZ jest więc złożonym procesem, w którym dominują ekologiczne postawy i świadome wybory. Nie mamy planety B – daj drugie życie przedmiotom i surowcom, które powstały z recyklingu, bo korzystając z możliwości, jakie daje gospodarka cyrkularna, możemy zamieszkać w lepszym, czystszym i mniej nastawionym na konsumpcję świecie.