Ile śmieci wytwarza przeciętny Polak? Najnowsze statystyki!

19 marca 2025

Ile odpadów generujemy w ciągu roku i jak wypadamy na tle państw UE?

Jak poinformował GUS, w 2023 r. przeciętny Polak wytworzył 357 kg odpadów komunalnych[i]. Jest to wzrost o 2 kg w stosunku do roku 2022, kiedy to każdy z nas wyrzucił do kosza 355 kg odpadów[ii] oraz spadek o 3 kg w stosunku do roku 2021, w którym wytworzyliśmy średnio 360 kg odpadów na osobę[iii]. Sporo, prawda?

Jak pokazują dane GUS, od początku XXI w. ilość odpadów komunalnych na mieszkańca powoli, lecz sukcesywnie wzrastała. W roku 2002 r. było to 275 kg na osobę[iv], w 2013 r. – 293 kg[v], a w 2023 r. wspomniane już 357 kg. Warto pamiętać, że mówimy tu wyłącznie o odpadach komunalnych, czyli takich, które powstają w gospodarstwach domowych. Stanowią one zaledwie 11% wszystkich odpadów wytworzonych w naszym kraju. Pozostałe 89% to odpady pochodzące z działalności gospodarczej, zwane niekiedy odpadami przemysłowymi.

Przytoczone wyżej liczby mogą wydawać się szokujące, dlatego spieszymy Cię nieco uspokoić. Polska ma jeden z najniższych wskaźników ilości odpadów komunalnych na mieszkańca w całej UE. Nasz wynik 357 kg jest znacznie niższy od wyniku statystycznego Europejczyka wynoszącego 511 kg. Jeszcze lepiej wypadamy na tle danych z Niemiec (601 kg/os.), Norwegii (724 kg/os.) oraz Belgii (689 kg/os.). Według dostępnych danych, mniej od Polaka wyrzucił jedynie statystyczny mieszkaniec Albanii, który w całym 2023 r.  wygenerował zaledwie 306 kg odpadów[vi].

Tak duże dysproporcje pomiędzy krajami UE mogą wynikać m.in. z różnic we wzorcach konsumpcji, zamożności społeczeństw, odmiennej metodologii wyliczeń (o której rozmawiamy w odcinku podcastu: Odpady i dane – skąd się biorą rozbieżności?) oraz… z naszych niekoniecznie ekologicznych nawyków. Mimo rosnącej świadomości środowiskowej, w Polsce kwitnie proceder spalania odpadów w kominkach lub piecach CO, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. Szacuje się, że, zaledwie 40-50% wprowadzonych na rynek butelek PET trafia do zakładów przetwórczych. Pozostałe butelki „znikają” z naszego pola widzenia, podobnie z resztą jak inne opakowania, które zostały wprowadzone na rynek, ale nigdy nie trafiły do śmieciarki.  Z tego względu rzeczywista ilość wytworzonych odpadów może być wyższa od tej wynikającej z raportu GUS. O ile? Tego, niestety, nie wiemy.

Najpopularniejsze odpady komunalne – co najczęściej wyrzucamy?

Większość przypadających na 1 mieszkańca Polski odpadów komunalnych to odpady zmieszane. W 2023 r. do czarnego kosza wyrzuciliśmy aż 59% wszystkich śmieci (212 kg). Pozostałe 41% (145 kg) zostało zebranych selektywnie do odpowiednio oznaczonych pojemników lub worków.

W ciągu roku każdy z nas przeciętnie wytworzył:

• 212 kg odpadów zmieszanych,
• 54 kg odpadów biodegradowalnych,
• 20 kg szkła,
• 17 kg odpadów wielkogabarytowych,
• 15 kg papieru i tektury,
• 15 kg tworzyw sztucznych,
• 15 kg zmieszanych odpadów opakowaniowych[vii].

Jak widzisz, nie ma tu dokładnych informacji o elektroodpadach. Na kolejnych stronach raportu GUS możemy jednak znaleźć informację, że w 2022 r. w przeliczeniu na 1 mieszkańca zebrano 13,9 kg zużytego sprzętu oraz 0,36 kg akumulatorów i baterii[viii].

Czy wiesz, że…

…do elektroodpadów zaliczamy również stare lub zepsute elektroniczne zabawki! Ze względu na obecność elektronicznych podzespołów, są one klasyfikowane jako odpady niebezpieczne, dlatego nie można wyrzucać ich do zwykłego kosza na śmieci. Niepotrzebne pianinka, świecące breloczki, multimedialne kostki i inne zabawki elektroniczne należy oddać do punktu zbiórki, PSZOK-u, wielkopowierzchniowego sklepu z RTV i AGD lub do sklepu z elektronicznymi zabawkami.

Czytaj też:

• Co zrobić ze starym laptopem, telefonem i komputerem?
• Gdzie oddać zużyte baterie i akumulatory?

Czy można zmniejszyć ilość wytwarzanych odpadów?

Od początku XXI w. zarówno w Polsce, jak i w całej UE notowaliśmy stały wzrost ilości odpadów komunalnych przypadających na 1 mieszkańca[ix]. Pewien przełom nastąpił w 2022 r., kiedy to przeciętny Polak wytworzył o 5 kg mniej odpadów, a przeciętny Europejczyk – aż o 19 kg mniej śmieci niż w roku ubiegłym. Tendencja ta utrzymała się w UE w roku 2023, w którym statystyczny mieszkaniec Wspólnoty wytworzył o kolejne 4 kg odpadów mniej. W analogicznym okresie w Polsce nastąpił niewielki, 2-kilogramowy wzrost ilości odpadów komunalnych na osobę.

Te niewielkie, lecz zauważalne zmiany dają nadzieję na odwrócenie wzrostowych trendów i redukcję ilości odpadów w najbliższych latach. Aby do tego doszło, konieczne jest zaangażowanie nie tylko przeciętnych obywateli, ale przede wszystkim producentów, samorządów i rządów państw, a także organizacji międzynarodowych.

• Kluczową rolę w ograniczeniu ilości odpadów (nie tylko komunalnych!) odgrywa prawodawstwo UE. Przykłady? Wprowadzona w ostatnim czasie dyrektywa SUP położyła kres wielu popularnym jednorazówkom z plastiku, a rozporządzenie PPWR, które weszło w życie 11 lutego 2025 r., a stosowane będzie od 11 sierpnia 2026 r. zobowiązało producentów do zmniejszenia mas i objętości opakowań. Rozporządzenie zostanie jeszcze obudowane polskimi przepisami.
• Sposób organizacji zbiórki odpadów na terenie gminy lub powiatu ma ogromny wpływ na skuteczność tej zbiórki. Jak pokazuje raport GUS, w 2023 r. 20 gmin uzyskało ponad 90% poziom selektywnej zbiórki, podczas gdy 2 inne gminy nie przekroczyły poziomu 10%[x].
• Korzystne dla środowiska zmiany mogą być też oddolną inicjatywą producentów, którzy powinni przykładać większą wagę do ekoprojektowania opakowań.
• Na koniec musimy wspomnieć o konsumentach, którzy mogą (a nawet powinni) „głosować portfelem” wybierając produkty zapakowane w ekologiczne opakowania. Sprawdź, jakie opakowania są eko i kupuj odpowiedzialnie! 

Chcemy też podkreślić, że ilości wytwarzanych odpadów nie da się zredukować do 0. Warto więc zachować zdrowy rozsądek i postępować w myśl zasady 3R – Reduce (unikaj), Reuse (użyj ponownie) i Recycle (segreguj, przetwarzaj). Sprawdźmy, jak to przetwarzanie wygląda na naszym podwórku.

Co dalej z odpadami z gospodarstw domowych, czyli kilka słów o zagospodarowaniu odpadów

Wszystkie wytworzone przez nas odpady komunalne muszą zostać odpowiednio zagospodarowane, czyli np. poddane recyklingowi, odzyskowi lub przekazane do składowania.

Spośród 13,4 mln ton odpadów komunalnych zebranych i odebranych w 2023 w Polsce:

• 4,1 mln ton (30%) przeznaczono do składowania,
• 0,1 mln ton (1%) trafiło do spalania bez odzysku energii,
• 6,8 mln ton (46%) przekazano do odzysku, w tym:
  • 2,1 mln ton (16%) do recyklingu,
  • 2,7 mln ton (20%) do spalania z odzyskiem energii,
  • 1,6 mln ton (12%) do kompostowania i fermentacji.

Patrząc na dane za 2022 i 2023 r. można dostrzec sporą różnicę w ilości odpadów komunalnych skierowanych do procesów odzysku. W 2022 r. było to aż 60% ogółu odpadów komunalnych, podczas gdy rok później odsetek ten spadł do 46%. Jeszcze większe spadki widoczne są w masie odpadów przekazanych do recyklingu – w 2022 r. skierowano tam 3,6 mln ton odpadów komunalnych, a w 2023 r. zaledwie 2,1 mln ton. Jest to o tyle ciekawe, że za najkorzystniejszy dla środowiska sposób zagospodarowania odpadów uważa się właśnie recykling, który pozwala odzyskać cenne surowce i wykorzystać je ponownie do produkcji nowych przedmiotów. Warto jednak wiedzieć, że poszczególne odpady (a raczej materiały, z których je wykonano) mają różną przydatność do recyklingu.

• „Najłatwiejsze” w recyklingu są szkło i aluminium – można przetwarzać je niemal w nieskończoność bez utraty jakości.
• Odpady z papieru można przetwarzać do 7 razy. Niestety, z każdym kolejnym cyklem włókna celulozowe stają się coraz krótsze, a przez to coraz mniej wytrzymałe.
• Przydatność do recyklingu tworzyw sztucznych (np. PET, HDPE) zależy m.in. od ich koloru. Tworzywa bezbarwne mają wyższą przydatność niż tworzywa barwione, a uzyskany z nich granulat ma więcej zastosowań. Niezależnie od koloru, podczas każdego kolejnego przetworzenia tworzywa sztuczne tracą nieco na jakości.
• Najbardziej wymagające w recyklingu są opakowania wielomateriałowe (np. kartony Tetra Pak, tubki po kosmetykach). Ich przetworzenie wymaga użycia specjalistycznych maszyn (dostępnych tylko w kilku lokalizacjach w Polsce), jest czasochłonne oraz pochłania dużo energii.

Należy podkreślić, że odpady mogą zostać poddane recyklingowi tylko wtedy, kiedy prawidłowo je posortujemy! Czas więc na małe przypomnienie.

Zasady segregacji odpadów – jednolite w całej Polsce, różne w każdej gminie

Bazując na danych GUS z ubiegłych lat możemy przyjąć, że statystyczny Polak każdego dnia wyrzuca niemal 1 kg odpadów. Nieważne, czy są to butelki po napojach, obierki, stare gazety czy wytłoczki po jajkach – aby uniknąć dosłownego utonięcia w śmieciach, powinniśmy je prawidłowo sortować.

Od 2017 r. w Polsce funkcjonuje Jednolity System Segregacji Odpadów, który od 2022 r. jest systemem 5-pojemnikowym. Nakłada on obowiązek sortowania odpadów na 4 podstawowe frakcje oraz frakcję dodatkową:

• bio (brązowy pojemnik),
• papier (niebieski pojemnik),
• szkło (zielony pojemnik),
• metale i tworzywa sztuczne (żółty pojemnik),
• odpady zmieszane (czarny pojemnik).

Choć te zasady obowiązują na terenie całego kraju, to mieszkańcy różnych rejonów Polski mogą spotkać się z nieco innymi rekomendacjami obowiązującymi w poszczególnych gminach. Z czego wynikają te różnice? Otóż, każda gmina przygotowuje i uchwala własny akt prawny – Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, w którym znajdują się dodatkowe zasady sortowania odpadów. Dzięki niemu lokalne władze mogą m.in. zadecydować o konieczności sortowania szkła na kolorowe (zielony worek) i bezbarwne (biały worek), ustalić harmonogram odbioru odpadów, określić rozmieszczenie i rodzaj pojemników na odpady oraz obowiązek oznakowania pojemników i worków (np. przy pomocy naklejek z kodami).

Sprawdź, jak poprawnie segregować odpady w swoim domu!

Gwoli przypomnienia dodajmy też, że od 1 stycznia 2025 r. obowiązuje selektywna zbiórka odpadów tekstylnych. Oznacza to, że stare albo zużyte ubrania, buty, pościel, zasłony, ręczniki i inne produkty wykonane z tkanin albo dzianin należy zbierać i wyrzucać oddzielnie. Dowiedz się więcej o odpadach tekstylnych i ich recyklingu!

[i] GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2024,1,25.html

[ii] GUS, Ochrona środowiska 2023, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2023,1,24.html

[iii] GUS, Ochrona środowiska 2022, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2022,1,23.html

[iv] Fundacja Edukacji Ekologicznej i Rozwoju, Odpady w Polsce w 2002 r., https://recykling.zrodla.edu.pl/sprzatanie_swiata/pdf/dodatkowe02.pdf (dostęp 13.3.2025 r.).

[v]GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5484/1/15/1/ochrona_srodowiska_2014.pdf

[vi] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics#Municipal_waste_generation (dostęp 13.03.2025)

[vii] GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2024,1,25.html

[viii] GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2024,1,25.html

[ix] Eurostat, Muncipal waste by management operations, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/env_wasmun/default/table?lang=en (dostęp 13.03.2025 r.).

[x] GUS, Ochrona środowiska 2024, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2024,1,25.html