Jak założyć kompostownik przydomowy?

4 października 2023

Mieszkańcy Polski generują około 350 kg odpadów rocznie na osobę, z czego aż 70% to bioodpady. A można je wykorzystać do przygotowania własnego nawozu. Potrzebny jest do tego kompostownik, który z jednej strony pomoże zmniejszyć ilość odpadów, a z drugiej – uzyskać nawóz dla roślin. Sprawdź, dlaczego warto kompostować bioodpady i jak to zrobić.

Spis treści

• Co to jest i dlaczego warto mieć kompostownik przydomowy?
• Jakie wymagania musi spełniać kompostownik?
• Wybór odpowiedniego miejsca
• Wybór odpowiedniego rodzaju kompostownika
• Jak zrobić kompostownik przydomowy krok po kroku?
• Utrzymywanie i pielęgnacja
• Jak poznać, że kompost jest gotowy?
• Podsumowanie korzyści domowego kompostowania
• Wsparcie ekologii i zrównoważonego stylu życia
• Kompostownik niekoniecznie do ogrodu

Według statystyk, mieszkaniec Polski generuje ok. 350 kg odpadów rocznie. Zgodnie z danymi przytoczonymi przez GUS, w 2022 r. z ogólnej ilości wytworzonych odpadów komunalnych w Unii Europejskiej tylko 30% poddano recyklingowi materiałowemu, a 18% kompostowaniu. Tymczasem szacuje się, że bioodpadów może być nawet 70%, co oznacza, że większość z nich nie trafia do brązowego pojemnika. Jednym ze sposobów na sprawniejszą segregację śmieci jest stworzenie domowego kompostownika. Dlaczego warto?.

Co to jest i dlaczego warto mieć kompostownik przydomowy?

Kompostownik jest odpowiednio przygotowanym miejscem lub pojemnikiem, w którym przebiega proces kompostowania odpadów biodegradowalnych. Jego produktem końcowym jest wysokiej jakości nawóz do użyźniania gleby i pobudzania roślin do wzrostu. Kompostownik można zrobić samodzielnie lub kupić. W zależności od umiejscowienia rozróżnia się kompostowniki przydomowe, umieszczane np. na działce lub w ogrodzie, oraz domowe, umieszczane najczęściej w kuchni.

Korzyści z kompostowania

Kompostowanie przynosi korzyści środowiskowe, ekonomiczne i społeczne. Oto pięć powodów, dla których warto mieć przydomowy kompostownik:

1. Redukcja odpadów organicznych.
2. Produkcja naturalnego nawozu bogatego w składniki odżywcze.
3. Poprawa jakości gleby, dobre odżywienie roślin i większy plon.
4. Poprawa domowego budżetu, bo oszczędza się na chemicznych środkach ochrony roślin.
5. Ochrona środowiska, ponieważ jest to najprostszy i najtańszy sposób na pozbycie się zbędnych odpadów.

WSKAZÓWKA! Niektóre gminy wprowadziły ulgę dla mieszkańców prowadzących przydomowe kompostowniki. Warto sprawdzić, czy takie przepisy obowiązują też w twojej okolicy.

Co więcej, kompostowanie pozwala nie tylko uzyskać darmowy nawóz, ale też ułatwia segregację pozostałych śmieci. W serwisie Nasze Śmieci, prowadzonym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, możemy przeczytać, że dzięki kompostownikowi łatwiej jest posegregować nawet 95% odpadów pozostałych po oddzieleniu resztek jedzenia (źródło: MOS.gov.pl). Dzieje się tak, ponieważ najpierw dokonujemy wstępnej selekcji na rzeczy do kompostowania. Później łatwiej jest dzielić odpady mieszane na organiczne i nieorganiczne. W praktyce więc zyskujemy pełną kontrolę nad tym, co ostatecznie trafia do pojemników.

Jakie wymagania musi spełniać kompostownik?

Przydomowy kompostownik musi spełniać wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r., poz. 1225).

Przepisy prawa stanowią, że:

• mały kompostownik o pojemności do 10 m³ powinien znajdować się w odległości co najmniej 15 m od okien i drzwi zewnętrznych pomieszczeń, w których przebywają ludzie, oraz w odległości co najmniej 7,5 m od granicy działki sąsiedniej, ulicy lub ciągu pieszego;
• większy kompostownik o pojemności od 10 do 50 m³ powinien znajdować się jeszcze dalej, bo co najmniej 30 m od okien i drzwi zewnętrznych, co najmniej 7,5 m od granicy działki sąsiedniej oraz 10 m od linii rozgraniczającej drogi lub ciągu pieszego.

Przepisy te odnoszą się do kompostowania odpadów na działce, w ogrodzie itd. Inna jest sytuacja kompostowania w mieszkaniu w małym kuchennym kompostowniku.

Na czym polega kompostowanie w mieszkaniu?

Jeśli korzystamy z małego kompostownika, a raczej mikrokompostownika (zwykle używa się tzw. zielonych kompostowników o pojemności mniejszej niż 0,5 m³), to rozporządzenie nie ma zastosowania. Zadbajmy jednak o to, aby kompostować w jak najmniej uciążliwy sposób dla mieszkańców i sąsiadów.

Wybór odpowiedniego miejsca

Przerób bioodpadów trwa nawet kilkanaście miesięcy, dlatego miejsce na kompostownik należy wybrać w sposób przemyślany. Dobrze, aby takie stanowisko było na wzniesieniu, co zapewni swobodny odpływ wody opadowej i zapobiegnie gniciu bioodpadów.

Miejsce na kompostownik powinno być:

• na uboczu,
• zacienione,

• osłonięte od wiatru,
• zabezpieczone przed zaleganiem wody.

Stanowisko w kompletnym cieniu nie jest wskazane, ponieważ może doprowadzić do nadmiernej wilgotności i gnicia materii organicznej. Zdecydowanie lepiej sprawdzi się półcień. Należy również unikać zbyt suchych miejsc, które wymagają regularnego podlewania.

Wybór odpowiedniego rodzaju kompostownika

Wyróżniamy cztery rodzaje kompostowników:

1. Kompostowniki otwarte – zbudowane są z desek bez dna, aby biomasa miała styczność z glebą.
2. Kompostowniki zamknięte – najczęściej wykonane z tworzywa sztucznego o pojemności kilkuset litrów, bez dna, ale z klapą do zamykania. W ścianach znajdują się szczeliny, które zapewniają odpowiednią termoizolację.
3. Kompostowniki rotacyjne (obrotowe) – plastikowe lub metalowe beczki ułatwiające mieszanie i napowietrzanie biomasy.
4. Naturalne kompostowniki na pryzmie – najprostsze, nie wymagają pojemnika ani stelaża. Kompostowanie polega na układaniu materiałów biodegradowalnych warstwami, aż utworzy się stos; nie zabezpiecza się go ściankami.

Często rekomendowany rozmiar pojemnika, który zapewnia optymalny dostęp powietrza i umożliwia bytowanie pożytecznych mikroorganizmów i dżdżownic to: 1,20 m wysokości i 1,50 m szerokości.

Jaki kompostownik będzie najlepszy?

Za najlepszy uznaje się otwarty drewniany kompostownik ażurowy, czyli zbudowany z desek, w którym zachowano szczeliny. Dzięki temu z jednej strony zapewniony jest stały dostęp powietrza do wnętrza, a z drugiej – odprowadzanie nadmiaru wilgoci. Pożyteczne mikroorganizmy potrzebują tlenu, aby rozłożyć odpadki. Jeżeli go nie ma, ich miejsce zastępują organizmy beztlenowe, które odpowiadają za procesy gnilne. Ponadto drewno jest naturalnym materiałem, który dopasowuje się do panującej temperatury, przez co nie nagrzewa się, dlatego nie dopuszcza do przegrzania zawartości (tak może się stać np. w kompostownikach z tworzywa sztucznego). Za najłatwiejsze uważa się kompostowanie w pryzmie, ponieważ nie wymaga dodatkowych inwestycji. Jednakże jest ono najmniej estetyczne. Odpadki tworzą mini wysypiska, a sam proces kompostowania może trwać dłużej – nawet 2 lata!

Jak zrobić kompostownik przydomowy? Krok po kroku

Podczas planowania założenia kompostownika, pod uwagę należy wziąć nie tylko jego typ, ale także porę roku, miejsce i to, czy zgromadzona biomasa otrzyma wszystko, czego potrzebuje, czyli zarówno dobrze rozkładające się bioodpady, jak i zabiegi pielęgnacyjne i przyspieszające przerabianie masy.

Kiedy najlepiej założyć kompostownik?

Kompostownik najlepiej zbudować w czasie, kiedy panują dodatnie temperatury. Za najlepszą porę na założenie kompostownika uznaje się drugą połowę roku. Wtedy są sprzyjające warunki atmosferyczne (duża wilgotność, umiarkowana temperatura), a w ogrodzie nie brakuje bioodpadów, np. opadłych liści i owoców, zwiędłych kwiatów, części z roślin szykowanych do zimowania itd.

Co można wrzucać do kompostownika?

Czy jabłka można wrzucać do kompostownika? Czy chleb się nada? – to typowe pytania, jakie padają przed rozpoczęciem przydomowego kompostowania.

Do kompostownika możesz wrzucać:

• resztki roślinne, w tym ściętą trawę, drobne gałęzie, przekwitłe kwiaty, liście,
• spadłe owoce,
• obierki i resztki z owoców i warzyw,
• fusy z herbaty i kawy,
• suche pieczywo,
• skorupki jajek,
• popiół drzewny,
• muł z oczka wodnego,
• ziemię z doniczek,
• papier, ale tylko niezadrukowany i pocięty.

Do kompostownika można wrzucić odpady z ogrodu, pod warunkiem, że nie zostały zaatakowane przez szkodniki ani nie są chore – powinny tam trafić wyłącznie zdrowe rośliny!

Czego nie można wrzucać do kompostownika?

Z odpadów z gospodarstwa domowego do kompostowanie nie nadają się np. solone lub tłuste resztki posiłków, ponieważ mogą spowolnić rozkład materii, a nawet sprzyjać rozwojowi bakterii beztlenowych i gniciu roślin. Natomiast niektóre odpady, na przykład produkty mleczne i odzwierzęce, mogą prowadzić do powstawania nieprzyjemnych zapachów i przyciągać szczury.

Tego nie wyrzucaj do kompostownika:

• resztek mięsa, ryb i odpadów pochodzenia zwierzęcego,
• chwastów z nasionami i korzeniami,
• produktów mlecznych (mleka, jogurtów, sera),
• olejów i tłuszczów,
• odchodów zwierzęcych ani ściółek z klatek,
• resztek warzyw, które gotowały się z mięsem,
• liści orzecha włoskiego, dębu, buku ani olchy,
• skórek z cytrusów (chyba że po wyparzeniu),
• chorych porażonych roślin,
• nasion,
• popiołu z koksu lub węgla,
• zadrukowanego papieru (gazety i czasopisma),
• plastiku, metalu i szkła.

PAMIĘTAJ! Nieprzemyślane wrzucanie do kompostownika odpadów może sprawić, że masa nie będzie nadawać się do użytku. Zawsze dokładnie sprawdzaj i segreguj śmieci!

Dowiedz się więcej: Jak poprawnie segregować śmieci?

Utrzymywanie i pielęgnacja

Aby kompostownik spełnił swoje zadanie, trzeba o niego dbać. Nie wystarczy tylko wrzucać obierki i czekać aż natura zrobi wszystko za nas.

Dobre praktyki kompostowania

1. Przed wrzuceniem odpadków do kompostownika najlepiej je rozdrobnić, np. nożycami ogrodowymi, to przyspieszy ich rozkład.
2. Jeśli odpady są zbyt suche (np. papier), najlepiej je wcześniej namoczyć.
3. Co dwa miesiące należy przerzucać kompost – regularne przerzucenie warstwy dolnej na górną spowoduje, że nie będzie ani nadmiernie przesychał, ani gnił.
4. Pryzma kompostowa powinna być stale lekko wilgotna (nie mokra!), dlatego w czasie suszy wymaga podlewania.
5. Warto kompostownik przykryć, np. dywanem lub pokrywą, aby zapewnić odpowiednią temperaturę i zabezpieczyć przed opadami.

Jak kompostować?

Zaczynamy od przygotowania warstwy drenażowej. Na dnie kompostownika przydomowego kładziemy pocięte gałązki, pamiętając, aby najgrubsze znalazły się na spodzie. Warstwa powinna mieć wysokość ok. 20 cm. Następnie wysypujemy ziemię ogrodową lub zeszłoroczny kompost – warstwa będzie wyłapywać składniki mineralne wymywane przez wodę z wyższych warstw pryzmy. Czas na odpadki. Na początek układamy warstwę zieloną, a na to warstwę tzw. węglową (zdrewniałe części roślin) – optymalna proporcja to 2:1.

Pamiętajmy o tym, że biomasa powinna być układana naprzemiennie z ziemią ogrodową. Możemy też posypywać odpadki torfem. Przyjmuje się, że dla najlepszych efektów pryzma nie powinna przekraczać wysokości 1,5 metra i powinna mieć na wierzchu wydrążone zagłębienie. Dzięki temu woda opadowa będzie lepiej wnikać w głąb, a organizmy glebowe będą miały zapewnione dobre warunki do rozwoju, co zapewni prawidłowy przerób biomasy.

Jak poznać, że kompost jest gotowy?

Kompostowanie przebiega w trzech etapach:

1. mineralizacja odpadów – wstępny rozkład, podczas którego dochodzi do wzrostu temperatury w kompostowniku (może osiągnąć nawet 70°C);
2. humifikacja – dalszy rozkład składników, ich przemieszanie przez dżdżownice i drobnoustroje, dzięki czemu temperatura spada i powstają wiązania próchnicze;
3. dojrzewanie – kompost nabiera dojrzałości, co trwa do momentu, kiedy opuszczą go dżdżownice kompostowe; temperatura w kompostowniku spada do temperatury otoczenia.

Ile trwa dojrzewanie kompostu?

Przyjmuje się, że kompost może być gotowy nawet po dziewięciu miesiącach dzięki zabiegom przyspieszającym rozkład. Można to zrobić, dodając np. aktywator do kompostu i korzystając z kompostownika z tworzywa sztucznego, w którym temperatura szybciej się podnosi i dłużej utrzymuje – nawóz może być gotowy nawet po dwóch miesiącach.

Dla bezpieczeństwa najlepiej przyjąć, że dojrzewanie kompostu trwa średnio 18 miesięcy. Dojrzały kompost ma ciemnobrunatną barwę i jednolitą strukturę, bez widocznych roślin. Nie martwmy się również jego zapachem – gotowy kompost pachnie przyjemnie świeżą ziemią.

WSKAZÓWKA! Sygnałem, że kompost jest dojrzały i gotowy do użycia, jest brak dżdżownic. Kiedy nie mają się czym żywić, opuszczają kompostownik w poszukiwaniu nowego źródła pokarmu.

Podsumowanie korzyści kompostowania

Kompost domowy nie bez powodu nazywany jest „czarnym złotem”. Otrzymujemy go zupełnie za darmo i w sposób ekologiczny i pożyteczny korzystamy z organicznych odpadów. Ogromne znaczenie ma fakt, że jest bogaty w składniki odżywcze i ma pozytywny wpływ na rośliny. Z pewnością odwdzięczą się nam pięknym zdrowym wyglądem i wysokimi plonami.

Kompostownik przydomowy to doskonały sposób na życie zgodne z zasadami slow life i zero waste, ponieważ wspomagamy powrót materiałów organicznych do gleby, nie powiększamy składowisk śmieci ani nie zanieczyszczamy cieków wodnych. Są też inne korzyści! Domowy nawóz poprawia właściwości i strukturę gleby, żywi organizmy glebowe oraz pomaga wyprodukować zdrowe i duże plony.

Wsparcie ekologii i zrównoważonego stylu życia

Dzięki przydomowemu kompostowaniu stajemy się czynnymi uczestnikami cyklu natury i dajemy szansę roślinności na bujny rozwój. Pozbywamy się resztek domowych i ograniczamy wywóz śmieci. Co więcej, możemy wytworzyć dobry, a nawet najlepszy nawóz na świecie, nadający się do odżywiania roślin i użyźniania ziemi. Nie będą więc potrzebne sztuczne nawozy, mocno zanieczyszczające środowisko i wody gruntowe.

Kompostowanie wpisuje się w zasadę 5R, sformułowaną przez Beę Johnson w Pokochaj swój dom (Zero waste home). Zasada ta pomaga utrwalać nawyki ograniczające powstawanie odpadów. Wyróżnia się tu pięć podstawowych kroków:

1. Refuse – odmawiaj, bo dzięki temu zmniejsza się wytwarzanie odpadów.
2. Reduce – ograniczaj, co odnosi się do rezygnacji z konsumpcji i kupowania niepotrzebnych produktów.
3. Reuse – użyj ponownie, nawet produkty powszechnie uważane za jednorazowe.
4. Recycle – przetwarzaj, a wcześniej segreguj, ponieważ właściwy podział odpadów umożliwia ich późniejsze przetworzenie, w tym recykling.
5. Rot – kompostuj i używaj bioodpadów.

Zasada 5R wpisuje się w ruch zero waste. Jej założeniem jest ograniczenie produkcji śmieci na wielu etapach: od produkcji przez konsumpcję i użytkowanie produktów po ich wyrzucenie lub odpowiednie zagospodarowanie, kiedy ich nie potrzebujemy, aż do ponownego użycia odpadków. Dzięki przydomowemu kompostownikowi zagospodarujemy niemal wszystkie roślinne odpadki. Oczywiście, łatwiej założyć kompost w ogrodzie, ale nawet w bloku możemy przyczynić się do lepszej gospodarki odpadami. Wystarczy wrzucać do kosza na odpady zielone tylko właściwe śmieci, a resztą (ich przetworzeniem) zajmie się firma zewnętrzna.

ZACHĘCAMY: Nie wyrzucaj, wykorzystaj ponownie! Zacznij od małych kroków i już dziś, zamiast wrzucać bioodpady do brązowego pojemnika, wyznacz im miejsce w swojej kuchni i zamień w „czarne złoto ogrodników”!

Kompostownik niekoniecznie do ogrodu

Na zachętę dodamy, że kompostowanie nie jest zarezerwowane wyłącznie dla posiadaczy działek lub ogrodów. Wręcz przeciwnie! Do tego naturalnego, ekologicznego trendu o długofalowych skutkach można przystąpić w każdym momencie, mieszkając nawet w kawalerce lub prowadząc biuro. Wystarczy kompostownik kuchenny.

Na rynku znajdziemy wiele mikrokompostowników do kuchni, różniących się pojemnością, wielkością, kształtem i kolorem. Najlepszym rozwiązaniem będzie kompostownik wyposażony w filtr węglowy. Filtr nie przepuszcza nieprzyjemnych zapachów, przy tym nie ogranicza dostępu do świeżego powietrza, co jest niezbędne do rozkładu zawartości.

Alternatywą dla tradycyjnych kompostowników są nowoczesne maszyny, jak urządzenia firmy Oklin. Do zastosowania w biurze lub niewielkim punkcie gastronomicznym stosuje się zazwyczaj najmniejsze z nich (78 cm wysokości, 40 cm szerokości i 40 cm głębokości). Ich nowoczesny design przypomina inne urządzenia, np. klimatyzator czy oczyszczacz powietrza, dzięki czemu pojemniki w ogóle nie zwracają na siebie uwagi. Co ważne, skracają czas kompostowania i przetwarzają odpady nawet w 24 godziny, redukując ich masę do 90%. Po wstępnej instalacji pozostaje wyrzucać bioodpady do maszyny – bez zapachów i bez hałasu. Tego typu urządzenia najczęściej stosowane są w jadalniach pracowniczych, lokalach gastronomicznych itp.