Czy opakowania kosmetyczne mogą być eko?

6 listopada 2024

Z czego produkuje się opakowania kosmetyczne?

Dostępne na polskim rynku opakowania kosmetyczne wytwarzane są głównie z papieru i tektury (39%), z tworzyw sztucznych (26%) oraz z drewna (24%). Na pozostałe 11% przypada: szkło (6%), aluminium (3%) oraz stal i pozostałe materiały (po 1%). Każdego roku branża kosmetyczna wprowadza na polski rynek ok. 278 tys. ton opakowań, które stanowią zaledwie 5% wszystkich wytworzonych i wprowadzonych do obrotu w Polsce opakowań^[i].

Najbardziej zróżnicowaną grupą materiałów opakowaniowych w branży kosmetycznej są tworzywa sztuczne. Najczęściej stosowane są:

• PE, czyli polietylen i jego odmiany (HDPE, LDPE) wykorzystuje w swoich opakowaniach aż 92% firm kosmetycznych,
• niewiele mniej, bo 86% firm pakuje kosmetyki w opakowania z polipropylenu (PP),
• 78% firm wytwarza opakowania na kosmetyki z PET-u, czyli z politereftalanu etylenu,

Znacznie mniej popularne są polistyren (PS) i polichlorek winylu (PVC). Do produkcji opakowań na kosmetyki wybiera je zaledwie 20% przedsiębiorstw^[ii].

Kwestie bezpieczeństwa materiałów wykorzystywanych do produkcji opakowań kosmetycznych podlegają ścisłym regulacjom, a informacje o istotnych właściwościach materiału, z którego wykonano opakowanie (zwłaszcza o czystości i stabilności) są obowiązkowym elementem raportu bezpieczeństwa każdego produktu kosmetycznego^[iii].

Ekologiczne opakowania na kosmetyki, czyli jakie?

Jak powszechnie wiadomo żadne opakowanie nie jest w 100% ekologiczne. Każde (nie tylko kosmetyczne!) pozostawia określony ślad środowiskowy. W pełni ekologiczny jest jedynie brak opakowania.

Jednak konieczność zapewnienia czystości mikrobiologicznej i bezpieczeństwa produktów wyklucza sprzedaż kosmetyków bez opakowania. Z tego względu w branży kosmetycznej za ekologiczne uznajemy takie rodzaje opakowań, które są bardziej zrównoważone i pozostawiają mniejszy ślad środowiskowy od pozostałych.

Tak więc opakowanie kosmetyczne można uznać za ekologiczne, jeśli:

• jest w całości wykonane z jednorodnego materiału (włącznie z nakrętką, etykietą itp.),
• jest produkowane w zakładzie, który minimalizuje zużycie wody i energii oraz ogranicza emisje,
• do jego produkcji wykorzystuje się minimalną ilość surowców konieczną do zapewnienia funkcjonalności opakowania i bezpieczeństwa kosmetyku (co jest przeciwieństwem overpackingu),
• jest wielokrotnego użytku, biodegradowalne lub ma wysoką przydatność do recyklingu.

Co utrudnia recykling opakowań na kosmetyki?

Przydatność opakowania do recyklingu to możliwość jego przetworzenia i ponownego wykorzystania w tym samym lub w innym celu. Wysoka przydatność do recyklingu oznacza, że proces odzysku i zawrócenia surowca do obiegu jest łatwiejszy, szybszy, mniej energochłonny itp. Niska przydatność utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia recykling opakowania, przez co cenne surowce wykorzystane do jego produkcji trafiają na składowisko lub do tzw. przekształcenia termicznego z odzyskiem energii, czyli do spalarni.

Wśród czynników zmniejszających przydatność opakowania do recyklingu można wymienić:

• zastosowanie kilku różnych materiałów, zwłaszcza takich, które trudno od siebie oddzielić (np. w tubkach pasty do zębów, plastikowych pompkach z metalową sprężynką lub w wielomateriałowych torebeczkach „z okienkiem”, w które pakowane są chociażby kule do kąpieli),
• nieodpowiednie etykiety, które są wykonane z innego materiału, niż butelka, tubka lub słoiczek (np. z papieru, tektury, z innego rodzaju tworzywa sztucznego),
• mocny klej, który uniemożliwia oddzielenie etykiety i obniża jakość odzyskanego surowca.

Warto również wspomnieć, że podobnie jak w przypadku wszystkich odpadów wytarzanych w domach, czyli komunalnych, czynnikiem utrudniającym recykling opakowań kosmetycznych jest nieprawidłowe sortowanie odpadów. Szanse na recykling pustego opakowania, które zamiast do pojemnika na tworzywa lub na szkło trafia do kosza na odpady zmieszane dramatycznie maleją.

Niekiedy takie nieprawidłowe sortowanie wynika poniekąd z zastosowania wielu materiałów i z braku jasnej informacji na etykiecie. Nieświadomy konsument może np. do pojemnika na szkło wyrzucić opakowanie po lakierze do paznokci lub szklany słoiczek po kremie razem z jego plastikową nakrętką. Do żółtego pojemnika mogą natomiast przypadkowo trafić plastikowe butelki z nieodkręconymi pompkami, które to, ze względu na obecność metalu, powinny znaleźć się w koszu na odpady zmieszane.

Przykłady ekologicznych opakowań na kosmetyki prosto z drogeryjnych półek

Jak wykazało nasze badanie Pakujemy się w kłopoty, aż 60% ankietowanych sprawdza, czy opakowanie produktu pochodzi z recyklingu, a ponad ¼ robi to zawsze lub często. Taka rosnąca świadomość ekologiczna konsumentów oraz popularyzacja trendów zero waste i less waste sprawiają, że na naszym rynku pojawia się coraz więcej opakowań kosmetycznych, które możemy nazwać ekologicznymi lub zrównoważonymi.

Opakowania na kosmetyki wykonane z surowców pochodzących z recyklingu

Zrównoważone opakowanie kosmetyczne może być wytworzone w 100% z surowca pochodzącego z recyklingu lub z mieszanki surowców pierwotnych i wtórnych. Ten typ ekoopakowania na kosmetyki powinien cechować się wysoką przydatnością do recyklingu.

Postulat ten dotyczy głównie opakowań kosmetycznych z tworzyw sztucznych. Szklane i metalowe opakowania są proste do przetworzenia. Wykorzystanie do ich produkcji odzyskanych surowców jest na tyle oczywiste, że producenci nawet nie informują o tym na etykietach ani w komunikatach marketingowych.

A co z papierem i tekturą? Tu sytuacja się komplikuje. Obecnie na rynku nie mamy ekoopakowań kosmetycznych z papieru pochodzącego z recyklingu. Jest to podyktowane koniecznością spełnienia przez opakowanie kosmetyczne wyśrubowanych kryteriów, analogicznych do tych przewidzianych dla opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

Na ten moment odzyskany papier można więc wykorzystać jedynie do produkcji kartoników, w które zapakowane są tubki, słoiczki lub buteleczki z kosmetykami. W większości przypadków jest to jednak overpacking, któremu mówimy stanowcze NIE.

„Odchudzone” ekoopakowania na kosmetyki

Pożądaną w branży kosmetycznej (i nie tylko!) praktyką jest zmniejszenie masy i objętości opakowania przy zachowaniu jego podstawowych funkcji związanych z ochroną i bezpieczeństwem zawartości, z procesami produkcji i logistyki oraz z wymogami prawnymi. Można osiągnąć je m.in. poprzez:

• zmniejszenie grubości ścianek opakowania,
• redukcję wielkości nakrętki,
• usunięcie podwójnych ścianek lub fałszywego dna,
• rezygnację z podwójnego pakowania produktu, np. w tubkę i plastikową torebkę zip lock lub w buteleczkę i folię termokurczliwą.

Taka minimalizacja ma na celu głównie ograniczenie ilości surowców niezbędnych do wytworzenia opakowania, ale nie tylko. Zmniejszenie objętości jednostkowego opakowania kosmetycznego może skutkować też zmniejszeniem masy i objętości opakowań zbiorczych, a co za tym idzie – usprawnieniem logistyki, redukcją kosztów transportu i związanych z transportem emisji.

Opakowania na kosmetyki typu refill

Opakowania kosmetyczne typu refill to tzw. uzupełniacze, czyli duże, miękkie saszetki z małą nakrętką, których zawartość można przelać do już posiadanej buteleczki lub do łazienkowego dozownika. Opakowania te mają znacznie mniejszą masę niż standardowe opakowania o tej samej pojemności (od 66 do nawet 86%), co przekłada się na sporą oszczędność surowców. Po opróżnieniu z zawartości, opakowania typu refill są płaskie, co ma szczególne znaczenie w momencie, kiedy stają się odpadem opakowaniowym, bo zajmują niewiele miejsca.

Ekologiczne i ekonomiczne uzupełniacze mają jednak pewne ograniczenia. Można bezpiecznie pakować w nie jedynie kosmetyki o tzw. niskim ryzyku mikrobiologicznym (np. mydła w płynie, niektóre szampony, żele pod prysznic), które nie ulegają łatwo zakażeniu różnymi mikroorganizmami i których składniki nie są pożywką dla tych mikroorganizmów.

Wielorazowe opakowania na kosmetyki – kwintesencja zero waste w drogerii

Wielorazowe opakowania na kosmetyki to takie, które można ponownie napełniać bez obaw o utratę właściwości lub znaczące zanieczyszczenie produktu. Mogą być to opakowania szklane (butelki na mydło, żel pod prysznic), metalowe (puszki na mydło, szampon lub odżywkę w kostce) albo z tworzywa sztucznego (butelki oraz ich pompki i nakrętki, słoiczki i pojemniczki, buteleczki 100 ml na kosmetyki do samolotu itd.). Dla możliwości ich ponownego wykorzystania kluczowa jest dostępność refilli (uzupełniaczy) lub tzw. refillomatów, czyli automatów do ponownego napełniania opakowań wybranymi kosmetykami.

Częściowy refill, czyli system wymiennych wkładów do opakowań kosmetycznych

Częściowy refill to system zrównoważonych środowiskowo opakowań, który jest wykorzystywany w przypadku kosmetyków nienadających się do przelewania w klasycznym systemie refill. Zgodnie z jego założeniami, opakowanie kosmetyczne składa się z 2 głównych elementów: zewnętrznego, wielorazowego słoiczka oraz wymiennego wewnętrznego wkładu z kosmetykiem. Do produkcji wkładu wykorzystuje się mniejszą ilość surowca niż do wytworzenia regularnego opakowania, dzięki czemu taki wkład spełnia wspomniany wcześniej postulat minimalizacji.

System wymiennych wkładów jest powszechnie stosowany przez producentów kolorowych kosmetyków, np. pudrów, różów, bronzerów, paletek cieni do powiek, tuszów do rzęs, kredek do oczu, szminek i pomadek itp. Świetnie sprawdza się też w przypadku perfum, balsamów do ciała oraz kremów. Warto pamiętać, że niektóre z tych kosmetyków zawierają łatwo utleniające się substancje aktywne (np. retinoidy, pochodne witaminy C), co uniemożliwia sprzedawanie ich w opakowaniach wielorazowych lub w saszetkach typu refill. W ich przypadku wymienne wkłady (tzw. termosy) są jedną z nielicznych zrównoważonych alternatyw dla pełnowymiarowych opakowań, która stanowi kompromis pomiędzy ekologią a bezpieczeństwem użytkownika i skutecznym działaniem kosmetyku.

Trend zero waste wkracza do świata opakowań na kosmetyki

W branży kosmetycznej nie brakuje też zrównoważonych praktyk, które zachęcają konsumentów do ograniczenia ilości odpadów z opakowań po kosmetykach oraz do dania im drugiego życia.

Wielu producentów prowadzi zbiórkę pustych pojemników po swoich kosmetykach. W zależności od marki, zachętą do ich oddawania są np. dodatkowe punkty w programie lojalnościowym, zniżki na kolejne zakupy lub gratisy.

Na rynku nie brakuje rozwiązań upcyclingowych, czego dobrym przykładem są firmy kosmetyczne sprzedające kremy i balsamy w szklanych słoiczkach. W ich sklepach można kupić zestawy umożliwiające stworzenie w takim słoiczku świeczki DIY.

Ciekawą inicjatywą zachęcającą do ponownego wykorzystania opakowań są refillomaty, które proponuje nam marka Yope. Dzięki ustawionym w punktach handlowych automatom konsumenci mogą raz po raz napełniać kosmetykiem własną butelkę zamiast kupować kolejny szampon, mydło lub żel pod prysznic w nowym opakowaniu.

Dokonywanie zrównoważonych wyborów ułatwiają też giganci rynku kosmetycznego. Dostępne w sieci drogerii Rossmann kosmetyki o ekologicznym składzie, opakowaniu lub sposobie produkcji oznaczone są na półkach znakiem „Czujesz klimat?”.

Opakowania kosmetyczne pod lupą UE – rozporządzenie PPWR w służbie ekoopakowań

W obecnym porządku prawnym wykorzystywanie (lub nie) ekologicznych opakowań na kosmetyki zależy wyłącznie od woli producenta.  Wkrótce zmienią się przepisy – obecna dyrektywa opakowaniowa 94/62/WE zastąpiona zostanie rozporządzeniem PPWR (packaging and packaging waste regulation), które wprowadzi szereg regulacji mających na celu m.in. redukcję odpadów z tworzyw sztucznych, zwiększenie skali recyklingu odpadów opakowaniowych oraz upowszechnienie ekoprojektowania opakowań.

Zgodnie z przyjętą przez PE treścią rozporządzenia PPWR, na producentów opakowań kosmetycznych nałożonych zostanie szereg obowiązków:

• od 1 stycznia 2030 r. każde opakowanie kosmetyczne będzie musiało nadawać się do recyklingu. Opakowania będą zaliczane do poszczególnych klas przydatności do recyklingu, a takie, których przydatność będzie mniejsza niż 70% (klasa E lub niższa) nie będą mogły zostać wprowadzone na rynek. Od 1 stycznia 2035 r. ocenie będzie również podlegała możliwość „poddawania recyklingowi na dużą skalę”,
• obowiązkowe stanie się wykorzystywanie recyklatów w opakowaniach kosmetycznych. W zależności od rodzaju opakowania, jego przeznaczenia i materiału, z którego je wykonano, udział surowców pochodzących z recyklingu od 2030 r. wyniesie prawdopodobnie 10-35%[pc15] , a od 2040 r. – od 50 do 65%,
• masa i objętość opakowania zostaną zminimalizowane bez uszczerbku dla bezpieczeństwa produktu i funkcjonalności samego opakowania,
• producent będzie zobowiązany do umieszczenia na etykiecie oznakowania wskazującego skład materiałowy opakowania i możliwość jego ponownego użycia, co ma ułatwić sortowanie odpadów opakowaniowych,
• od 2030 r. zakazane zostaną miniaturowe kosmetyki hotelowe.

Zobacz, jak zmienią się opakowania kosmetyczne po wprowadzeniu rozporządzenia PPWR.

Należy podkreślić, że surowe wymogi rozporządzenia PPWR dot. obowiązkowego wykorzystywania recyklatu nie będą dotyczyły opakowań wyrobów medycznych, które często stoją na półce razem ze „zwykłymi” kosmetykami lub dermokosmetykami^[iv].

Gdzie wyrzucać opakowania po kosmetykach i stare, przeterminowane kosmetyki?

Sama legislacja to za mało – dla zapewnienia możliwości recyklingu odpadów z opakowań kosmetycznych ważne jest przede wszystkim ich prawidłowe sortowanie. Przypomnijmy, jak postępować z najpopularniejszymi opakowaniami po kosmetykach.

Gdzie wyrzucać plastikowe opakowania po kosmetykach?

Puste plastikowe opakowania po kosmetykach należy wyrzucać do żółtego pojemnika na tworzywa sztuczne i metale. Jeśli nakrętka wykonana jest z innego tworzywa niż butelka, powinno się przed wyrzuceniem oddzielić ją od reszty opakowania, o czym niektórzy producenci informują na etykietach swoich produktów.

Gdzie wyrzucać szklane opakowania po kosmetykach?

Opróżnione szklane słoiczki i butelki są odpadami opakowaniowymi, dlatego powinny trafić do zielonego pojemnika na szkło (po uprzednim oddzieleniu nakrętek, wieczek lub pompek). Zachęcamy, by przed wyrzuceniem rozważyć możliwości ponownego wykorzystania szklanych opakowań na kosmetyki lub ich upcyclingu.

Gdzie wyrzucać opakowanie po lakierze do włosów?

Puste opakowanie po lakierze do włosów można wyrzucić do żółtego kosza na metale i tworzywa sztuczne lub oddać do PSZOK-u. UWAGA: takiego opakowania nie wolno zgniatać ani rozdzielać jego elementów!

Gdzie wyrzucać zużyte dezodoranty i antyperspiranty?

Opakowania po dezodorantach i antyperspirantach w sprayu należy wyrzucić do żółtego pojemnika na metale i tworzywa sztuczne.

Szklane opakowania po antyperspirantach w kulce powinny trafić do zielonego pojemnika na szkło, a ich plastikowe nakrętki i kulki (o ile można je oddzielić) – do pojemnika żółtego.

Plastikowe opakowania po antyperspirantach w sztyfcie i w kulce należy wyrzucać do żółtego pojemnika (razem z nakrętkami i zatyczkami). Jeśli w sztyfcie znajdują się resztki produktu, których nie da się usunąć, to opakowanie lub jego zabrudzony fragment powinno znaleźć się w koszu na odpady zmieszane.

Gdzie wyrzucić tubkę po kremie?

Opróżnione metalowe i plastikowe tubki po kremach i innych kosmetykach należy wyrzucać do żółtego pojemnika na tworzywa sztuczne i metale. W żółtym koszu powinny wylądować też wielomateriałowe tubki po paście do zębów.

Gdzie wyrzucić opakowanie po lakierze do paznokci?

Ze względu na obecność resztek łatwopalnego i potencjalnie szkodliwego dla środowiska produktu, opakowanie po lakierze do paznokci nie nadaje się do recyklingu. Należy je więc w całości (razem z pędzelkiem, nakrętką i etykietą) wyrzucić do czarnego pojemnika na odpady zmieszane. W ten sam sposób trzeba potraktować też opakowania po lakierach hybrydowych, żelu i akrylu do paznokci, po bazach, topach i innych produktach do stylizacji paznokci.

Gdzie wyrzucać przeterminowane kosmetyki?

Opakowania ze starymi, przeterminowanymi lub niepotrzebnymi kosmetykami należy w całości wyrzucić do czarnego kosza na odpady zmieszane. Zalecenie to dotyczy wszystkich opakowań po kosmetykach, które nie są opróżnione.

Jeśli wśród naszych podpowiedzi, nie zalazłeś tych dotyczących twojego opakowania na kosmetyk, skorzystaj z wyszukiwarki odpadów. 

[i]https://kosmetyczni.pl/uploads/strategia%20plastikowa/Raport%20Strategia%20Plastikowa%20i%20Kosmetyki.pdf

[ii]https://kosmetyczni.pl/uploads/strategia%20plastikowa/Raport%20Strategia%20Plastikowa%20i%20Kosmetyki.pdf

[iii]https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32009R1223&from=EN

[iv] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52022PC0677