Co zrobić ze starym laptopem, telefonem i komputerem? Nie wyrzucaj, wykorzystaj!

5 lutego 2024

Takie urządzenie może od razu trafić do recyklingu, ale nie musi! Istnieje mnóstwo sposobów i pomysłów na upcycling elektroodpadów i leciwego, lecz wciąż sprawnego sprzętu. Dziś sprawdzimy, co zrobić ze starym telefonem komórkowym, laptopem i komputerem stacjonarnym. Przygotuj się – niektóre propozycje na pewno pozytywnie Cię zaskoczą!

Co zrobić ze starym sprzętem elektronicznym? Poznaj zalety upcyclingu!

Elektroodpady to najszybciej rosnący segment odpadów[1] – co roku na całym świecie wytwarzanych jest około 50 mln ton³ elektrośmieci[2], a do 2050 r. liczba ta może się podwoić[3]. Obecnie każdy mieszkaniec Ziemi wytwarza średnio 6 kg elektroodpadów na rok[4], a jedynie 17,4% z nich jest poddawanych recyklingowi[5]. Jeśli pod uwagę weźmiemy samych Europejczyków, to liczba ta poszybuje do ponad 16 kg elektroodpadów rocznie, z których tylko niespełna połowa zostaje zebrana i przetworzona[6]. Pozostałe elektrośmieci trafiają na składowiska odpadów, do spalarni lub do natury, gdzie kończą swój żywot, przyczyniając się do zanieczyszczenia środowiska i marnotrawstwa cennych surowców.

Na szczęście, niepotrzebny, zużyty lub zepsuty sprzęt elektroniczny nie musi stać się uciążliwym odpadem. Czasem wystarczy odrobina inwencji, by zamienić zbędne urządzenie w przydatny i praktyczny gadżet. Niewielkim nakładem pracy i pieniędzy możesz samodzielnie stworzyć router, dysk zewnętrzny lub elektroniczną ramkę do zdjęć. Taka zmiana funkcji i nadanie starym sprzętom nowego życia nosi nazwę upcyclingu. Polega on na przetworzeniu odpadów w taki sposób, by powstały z nich przedmioty o wyższej wartości, np. meble ogrodowe z niepotrzebnych palet lub industrialny stolik ze szpuli po kablu.

Upcykling ma mnóstwo korzyści zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska: pozwala zaoszczędzić pieniądze i cenne surowce, zmniejsza ilość wytwarzanych odpadów oraz umożliwia stworzenie oryginalnych i niepowtarzalnych przedmiotów. Co więcej, w ostatnich latach upcycling staje się coraz mocniejszym trendem – w tym przypadku zdecydowanie warto płynąć z prądem!

Co zrobić ze starym telefonem komórkowym?

Szacuje się, że w domach Polaków zalega aż 30 mln niepotrzebnych smartfonów[7]. Przeciętnie co drugi nieużywany telefon trafia do szuflady, gdzie czeka… no właśnie, na co? Jeśli nic sensownego nie przychodzi Ci do głowy, to być może nadszedł czas na wyjęcie urządzenia z szuflady i danie mu szansy na drugie życie? Sprawdź, jak możesz wykorzystać swój stary telefon komórkowy!

Kamerka internetowa ze smartfona

W dobie pracy hybrydowej i zdalnej wielu z nas na nowo odkrywa zalety posiadania oddzielnej kamerki internetowej, która bywa wygodniejsza w użyciu od tej wbudowanej w ekran laptopa. Czy wiesz, że teraz możesz mieć ją za darmo? Wykorzystaj potencjał kamery swojego starego smartfona! Wystarczy, że odpowiednio go skonfigurujesz (np. z pomocą aplikacji DroidCam), a uzyskasz świetne urządzenie do transmisji dźwięku i obrazu podczas wideokonferencji.

Elektroniczna niania

Jesteś świeżo upieczonym rodzicem lub oczekujesz narodzin maluszka? Przerób swój stary smartfon na elektroniczną nianię, dzięki której będziesz mógł obserwować dziecko i nasłuchiwać, czy nie wybudza się z drzemki. Taki upcycling pozwoli Ci też sporo zaoszczędzić – elektroniczne nianie z kamerką kosztują zwykle kilkaset złotych!

Kamera monitoringu

Z pomocą starego smartfona możesz obserwować nie tylko pokój niemowlaka, ale też inne miejsca w domu np. podczas dłuższej nieobecności lub urlopu. Zainstaluj na swoim starym i nowym telefonie odpowiednią aplikację, a następnie ustaw leciwy smartfon w miejscu, z którego dobrze widać np. drzwi wejściowe lub wyjście na balkon. Pamiętaj, by na stałe podłączyć telefon do ładowarki!

Nawigacja samochodowa lub rowerowa

Korzystanie z nawigacji na aktualnie używanym smartfonie nie zawsze jest wygodne. W takiej sytuacji z pomocą przyjdzie Ci stary smartfon, który nie musi nawet mieć karty SIM. Połącz stary i nowy telefon z pomocą osobistego hotspotu, uruchom ulubioną aplikację z mapą i zamocuj telefon w uchwycie. Jeśli zamiast samochodu wybierasz rower, zaopatrz się w specjalny uchwyt na kierownicę.

Odtwarzacz muzyczny lub sprzęt do rejestracji treningów

Podczas intensywnego treningu, Twojego nowego smartfona mogą spotkać różne wypadki, np. zalanie izotonikiem, upadek ze szczytu ścianki wspinaczkowej, bolesne zderzenie z hantlą lub zawilgocenie podczas biegania w deszczu. Z tego względu na trening warto zabierać poprzedni, niepotrzebny już telefon. Takie urządzenie świetnie sprawdzi się do odtwarzania muzyki, rejestrowania treningu lub do podglądu planu treningowego. W tym czasie Twój nowiutki smartfon będzie w 100% bezpieczny.

Co zrobić ze starym laptopem?

Szacuje się, że przeciętna żywotność sprzętów IT wynosi 3-5 lat. Po tym czasie urządzenia stają się zbyt wolne, co utrudnia lub nawet uniemożliwia pracę. Najmocniej odczuwają to właściciele laptopów, w których często nie ma możliwości „dołożenia” większej ilości RAMu, wymiany procesora lub zintegrowanej karty graficznej. Warto wtedy pamiętać, że zbyt wolny, lecz nadal sprawny laptop może posłużyć do mniej wymagających zadań. Jakich? Sprawdźmy!

Domowy serwer do przesyłania plików

Przechowywanie dużej ilości danych w chmurze zwykle jest odpłatne. Mając pod ręką starego laptopa możesz stworzyć sobie własną, darmową chmurę. Wystarczy skonfigurować domową grupę i połączyć różne urządzenia w jedną sieć. Ostatni krok to udostępnienie dysku w całej sieci i gotowe!

Router Wi-Fi

Kiedy Twój stary router odmówi posłuszeństwa lub nie będzie obejmował zasięgiem całego domu, wcale nie musisz biec do sklepu po nowy sprzęt. Zamiast tego zamień swojego starego laptopa w świetnie działający router. Starsze systemy operacyjne mogą do tego potrzebować dodatkowej aplikacji (np. Connectify), a w nowszych zrobisz to przy pomocy kliku kliknięć w panelu sterowania.

Serwer do gier

Lubisz gry multiplayer? Wykorzystaj swojego starego laptopa jako serwer! Dedykowany serwer wcale nie wymaga sporej mocy obliczeniowej ani najnowszego oprogramowania. Jeśli tylko Twój laptop ma odpowiednie zabezpieczenia sieciowe, to możesz śmiało przerobić go na hosta.

Prowizoryczny projektor

Nieużywany laptop może stać się bazą do stworzenia kina we własnym domu. Do skonstruowania projektora wykorzystaj kartonowe pudełko, w którym umieścisz soczewkę Fresnela (kupisz ją za 10-20 zł). Po przeciwnej stronie soczewki umieść maksymalnie rozjaśniony ekran laptopa – koniecznie do góry nogami! Zasięg takiego projektora jest niewielki, lecz w pełni wystarczający do okazjonalnego oglądania filmów.

Elektroniczna ramka do zdjęć

Ostatnia nasza propozycja na wykorzystanie starego laptopa to pomysł na upcycling dla zaawansowanych. Stworzenie cyfrowej ramki na zdjęcia wymaga bowiem rozebrania laptopa na części, wyjęcia ekranu i zamontowania go w wybranej ramce na zdjęcia. Następnie należy „ukryć” wszystkie podzespoły laptopa z tyłu ramki, uruchomić go i zainstalować program do edycji zdjęć. Sporo pracy? Pomyśl, że właśnie w kieszeni zostało Ci dobre kilkaset złotych!

Co zrobić ze starym komputerem stacjonarnym?

Użytkownicy klasycznych PC-tów mają znacznie więcej możliwości modernizacji (nawet samodzielnej!) swojego sprzętu. Niestety, nie zawsze jest ona opłacalna. Co zrobić ze starym komputerem stacjonarnym, który stał się zbyt wolny lub jego użytkownik zamienił nieporęczne „pudło” na kompaktowego ultrabooka? Na to też mamy kilka pomysłów.

Biblioteka filmów i muzyki na płytach

Odtwarzacze płyt CD i DVD zdecydowanie są już reliktem przeszłości. Twoja kolekcja krążków może jednak obfitować w unikalne filmy (np. z rodzinnych uroczystości), fotografie (np. galerie zdjęć z wakacji, okazjonalnych sesji) oraz muzykę, której na próżno szukać w sieci. Jeśli masz stary komputer z napędem optycznym, możesz zarchiwizować wszystkie te dane i przenieść je do rodzinnej chmury lud na dysk zewnętrzny.

Stary komputer w służbie nauki

Jeśli nie znajdujesz zastosowania dla swojego starego PC-ta, to możesz „przekazać” jego moc obliczeniową na rzecz różnych projektów naukowych wykorzystujących tzw. obliczenia rozproszone. Jakich? Oto kilka podpowiedzi:

• Seti@Home – program mający na celu poszukiwanie sygnałów od pozaziemskich cywilizacji w kosmicznym szumie.
• Folding@Home – badania, których celem jest poznanie procesów zwijania białek, które (być może) pomogą w opracowaniu leczenia wielu chorób, np. Alzheimera i Parkinsona.
• Enigma@Home – polski projekt, który ma na celu odszyfrowanie 3 oryginalnych wiadomości Enigmy. 2 z nich już udało się odczytać. Być może Twój pecet pomoże rozszyfrować ostatnią?

Dysk zewnętrzny

Nawet jeśli cały komputer nie nadaje się już do użytku, to nadal można wykorzystać potencjał jego podzespołów. Dysk twardy starego komputera świetnie sprawdzi się jako dysk zewnętrzny na USB – wystarczy go wymontować i umieścić w specjalnej kieszeni (do dokupienia oddzielnie), by zyskać ogrom miejsca do przechowywania danych.

Gdzie oddać zużyty sprzęt elektroniczny?

Jeśli z różnych względów nie chcesz przerabiać swojego starego urządzenia ani wykorzystywać go w zupełnie nowym celu, możesz sprzedać lub oddać je innym osobom. Być może ktoś z Twoich bliskich potrzebuje prostego sprzętu np. do nauki lub do pierwszych prób instalowania oprogramowania? A może masz w swojej rodzinie majsterkowicza, który z chęcią stworzy elektroniczne cudo ze starego laptopa?

Stary sprzęt elektroniczny możesz też przekazać instytucjom charytatywnym, które w zamian wpłacą pieniądze na szczytny cel lub przekażą wciąż sprawne urządzenia osobom, które nie mogą pozwolić sobie na jego zakup. Ciekawymi rozwiązaniami są również ogólnopolskie i lokalne inicjatywy zwrotu bądź odbioru elektroodpadów. Warto wspomnieć tu o EKOzwrotach organizowanych przez Fundację Odzyskaj Środowisko oraz InPost, dzięki którym można wygodnie i bezpłatnie nadać zbędny sprzęt w paczkomacie. Taka usługa świetnie sprawdzi się w przypadku małego sprzętu. Dla dużego AGD polecamy natomiast zamówić bezpłatny odbiór elektroodpadów z domu.

Jeśli prowadzisz firmę, to masz obowiązek utylizacji zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego. Oddanie urządzenia do recyklingu powinno być jednak ostatecznością. Pamiętaj, że stare, lecz wciąż działające urządzenia możesz też przekazać pracownikom za niewielką opłatą lub oddać (a nawet sprzedać!) wyspecjalizowanym podmiotom, które dadzą mu drugie życie. W ten sposób fabrycznie odnowione sprzęty ponownie trafią na rynek, a Twoja firma być może otrzyma certyfikat środowiskowy.

Gdzie wyrzucić stary telefon, laptopa i komputer? Na pewno nie do kosza!

Jeśli Twoje urządzenie nie działa i nie nadaje się do żadnego z zaproponowanych przez nas zastosowań, to należy przekazać je do recyklingu. Dzięki temu możliwe będzie odzyskanie cennych surowców, które następnie zostaną wykorzystane do produkcji innych przedmiotów. A jest co odzyskiwać! W Po usunięciu substancji niebezpiecznych, elektroodpady są rozdrabniane i poddawane szeregowi „zabiegów”, w wyniku których można z nich odseparować m.in.: żelazo, tworzywa sztuczne, złoto, srebro, miedź.

Jak oddać elektroodpady do recyklingu? Poniżej wymieniliśmy klika najprostszych sposobów:

• wymień elektroodpady na roślinkę doniczkową lub choinkę podczas lokalnej zbiórki,
• zawieź elektroodpady do pobliskiego PSZOKu lub stałego punktu zbiórki elektrośmieci,
• oddaj małe sprzęty (o wymiarach max. 25 x 25 x 25 cm) do sklepu ze sprzętami RTV i AGD,
• przy zakupie nowego sprzętu, oddaj stary sprzedawcy (bezpłatnie).

Elektroodpadów nigdy nie wyrzucaj do zwykłego kosza na śmieci ani nie mieszaj z innymi frakcjami odpadów! Jest to nieekologiczne, szkodliwe dla planety oraz zagrożone wysoką grzywną. Wszystkie elektroodpady są odpadami niebezpiecznymi, dlatego, przy nieodpowiednim traktowaniu i sortowaniu, stanowią ogromne zagrożenie dla środowiska!

Sprawdź, co jeszcze zaliczamy do grupy odpadów niebezpiecznych.

Nowe życie starych sprzętów jest tylko w Twoich rękach!

Jak widzisz, istnieje mnóstwo sposobów na wykorzystanie starego telefonu, laptopa i komputera: od odsprzedaży, przez naprawę i upcycling, aż po użycie pojedynczych części oraz recykling i odzysk wartościowych surowców. Pamiętaj, by przed przekazaniem lub oddaniem sprzętu (zarówno sprawnego, jak i zepsutego) innym osobom lub podmiotom skasować z niego wszystkie dane! Dzięki temu zyskasz pewność, że wrażliwe informacje nie trafią w niepowołane ręce. Przejrzyj zakamarki swoich szuflad – na pewno masz w nich mnóstwo elektronicznych skarbów, które czekają na swoje nowe życie!

[1] Electronic waste (e-waste), https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/electronic-waste-(e-waste) (dostęp 7.01.2024 r.).

[2] https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2021/11/FUTURE_E-WASTE_SCENARIOS_UNU_190829_low_screen.pdf (dostęp 7.01.2024 r.).

[3] Future e-waste scenarios, https://ewastemonitor.info/wp-content/uploads/2021/11/FUTURE_E-WASTE_SCENARIOS_UNU_190829_low_screen.pdf (dostęp 7.01.2024 r.).

[4] Tamże.

[5] Electronic waste (e-waste), https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/electronic-waste-(e-waste) (dostęp 7.01.2024 r.).

[6] Dubosut O., How much e-waste does Europe generate, recycle and repair, https://www.euronews.com/next/2022/11/03/e-waste-recycling-how-much-electronic-waste-does-europe-generate-recycle-and-repair (dostęp 7.01.2024 r.).

[7] Czy odnowione telefony uratują nas przed zalewem elektroodpadów?, https://magazynbiomasa.pl/elektroodpady-to-plaga-kazdy-europejczyk-produkuje-ich-ok-156-kg/ (dostęp 7.01.2024 r.).