Recykling aluminium i aluminiowych opakowań. Czy można zamknąć obieg w 60 dni?

28 kwietnia 2025

Recykling aluminium w liczbach

Aluminium jest materiałem, który idealnie wpisuje się w ideę gospodarki obiegu zamkniętego – raz wytworzone może być przetwarzane w nieskończoność bez utraty swoich właściwości.

• Około 75% wyprodukowanego kiedykolwiek aluminium nadal pozostaje w obiegu. Dla tworzyw sztucznych ten współczynnik wynosi zaledwie 6%[i].
• W ostatnich latach w Polsce recyklingowi poddaje się 60-65% wszystkich opakowań z aluminium[ii]. Oznacza to, że już teraz z nadwyżką spełniamy cele w zakresie ich recyklingu wyznaczone na rok 2025 (51%) i 2030 (60%).

Pozyskiwanie aluminium z recyklingu niesie za sobą mnóstwo korzyści dla środowiska. W porównaniu do produkcji pierwotnej, recykling aluminium pozwala:

• zaoszczędzić 95% energii,
• ograniczyć zanieczyszczenie wody o 97%,
• zmniejszyć emisje szkodliwych gazów do atmosfery o 95%,

Przetworzenie tony aluminium pozwala uniknąć wydobycia 4 ton boksytu i zaoszczędzić 700 kg ropy naftowej[iii].

Ponadto recykling aluminium jest opłacalny zarówno środowiskowo i ekonomicznie.

• Uzyskanie aluminium wtórnego (z recyklingu) jest o ok. 60% tańsze niż wytworzenie aluminium pierwotnego (z surowca – boksytu)[iv].

Co więcej, aluminium to najbardziej wartościowy surowiec występujący w odpadach komunalnych. Wartość jednej pustej puszki jest od 6 do 20 razy wyższa niż jakiegokolwiek innego opakowania[v]!

Puszka na napoje – najpopularniejsze opakowanie z aluminium

Puszka na napoje jest najczęściej spotykanym i najchętniej recyklingowanym opakowaniem z aluminium. Co roku na polski rynek trafia ok. 95 tys. ton aluminiowych opakowań, z czego ponad 2/3 stanowią właśnie puszki[vi]. Według innych źródeł masa wprowadzanych puszek jest jeszcze większa i wynosi aż 82 tys. ton[vii]. Przyjmując, że z 1 tony aluminium wytwarza się średnio 65 tys. puszek na napoje[viii], można wyliczyć, że na sklepowe półki każdego roku trafia od 4,1 do 5,3 mld tych opakowań! Te liczby robią wrażenie, prawda?

Na szczęście aluminium, z którego wytwarzamy puszki, może krążyć (i w dużej mierze krąży) w obiegu niemal w nieskończoność. Obecnie w Polsce recyklingowi poddaje się ponad 80% wprowadzonych puszek. Dla porównania średnia dla całej Europy wynosi 74,6% [ix]. Jedną ze składowych tego sukcesu jest zapewne wartość puszki – aż 70% puszek trafia do komercyjnych punktów skupu[x], a stamtąd prosto do zakładów przetwarzania.

W przypadku aluminiowych puszek najbardziej pożądaną metodą recyklingu jest can to can – dosłownie: z puszki w puszkę. Dlaczego? Otóż, odzyskane z puszek aluminium można przetworzyć na dowolny produkt. W drugą stronę to jednak nie działa – z przetopionych profili aluminiowych, części samochodowych itp. nie można wytwarzać opakowań na napoje. Jest to spowodowane różnicami w składzie stopów, z których powstają poszczególne przedmioty. Recykling odpadów wykonanych z tego samego stopu jest prostszy, dlatego przetwórcy i producenci dążą do tworzenia miniobiegów zamkniętych i to nie tylko dla puszek, ale też np. dla profili aluminiowych wykorzystywanych m.in. w stolarce okiennej.

Inne opakowania i elementy opakowań z aluminium

Rynek opakowań z aluminium nie kończy się na puszce napojowej – w obrocie funkcjonuje znacznie więcej rodzajów opakowań z tego materiału! Zaliczamy do nich:

• puszki ciśnieniowe (np. na dezodoranty, odświeżacze powietrza),
• puszki na konserwy (np. na mięso, groszek, pomidory, karmę dla zwierząt),
• opakowania kosmetyczne (puszki z wieczkami),
• tubki (np. na leki, kosmetyki, mleko skondensowane, przecier pomidorowy),
• folię aluminiową,
• kapsułki na kawę,
• opakowania małych świeczek (tzw. podgrzewaczy, tealightów),
• torebki (np. na leki, termiczne),
• opakowania próżniowe (np. na kawę),
• foremki (np. na pasztet, keks).

Jak widzisz, lista zawiera jedynie opakowania jednostkowe. Z aluminium nie produkuje się obecnie opakowań zbiorczych ani transportowych.

Ze względu na swoje właściwości aluminium jest też wykorzystywane do wytwarzania elementów opakowań:

• nakrętek butelek i słoików,
• wieczek kubeczków np. na jogurt, śmietanę (tzw. platynek),
• wieczek „puszek” z tworzywa sztucznego.

W sklepach znajdziemy również produkty opakowane w praktyczne, lecz trudne w recyklingu laminaty, czyli tzw. opakowania wielomateriałowe powstające np. z połączenia aluminium i plastiku albo papieru, aluminium i tworzywa. Należą do nich:

• kartony na płynną żywność (np. na soki),
• torebki na chipsy, przyprawy,
• blistry leków,
• owijki kostek rosołowych, cukierków,
• opakowania na masło.

Aluminium jest powszechnie wykorzystywane nie tylko do produkcji opakowań. Znajduje ono zastosowanie również w budownictwie, energetyce (np. jako rdzeń przewodów), transporcie (np. jako poszycia i karoserie pojazdów), elektrotechnice (np. w podzespołach sprzętu komputerowego), a także w przemyśle chemicznym, kosmetycznym, spożywczym i farmaceutycznym.

Jak przebiega proces recyklingu aluminium?

Zebrane w skupach złomu oraz posegregowane przez nas – konsumentów – odpady zostają przekazane do recyklingu. W przypadku aluminium jest to proces wieloetapowy, a jego przebieg zależy od rodzaju przetwarzanych odpadów. W tym artykule skupimy się na recyklingu odpadów komunalnych pochodzących z żółtego i czarnego pojemnika.

1.      Sortowanie odpadów z aluminium w sortowni

Selektywnie zebrane odpady z aluminium przewożone są do sortowni, gdzie oddziela się je od pozostałych odpadów znajdujących się w żółtym pojemniku (tworzyw sztucznych i innych metali). W tym celu wykorzystuje się separatory, które przekierowują puszki i inne aluminiowe elementy do odpowiedniej grodzi.

Ile aluminium wydziela się w sortowni? Według danych Fundacji RECAL w żółtych workach znajduje się od 0,3 do 4,6% aluminium (przy średniej wynoszącej 2%)[xi]. Nieco mniej, bo od 0,1 do 0,5% aluminium, zawierają zmieszane odpady komunalne. Tę część aluminiowych odpadów również jesteśmy w stanie wydzielić, oczyścić i przekazać do zakładu recyklingu.

Co ciekawe, aluminium można odzyskać nie tylko z selektywnie zebranych albo wysortowanych w instalacji odpadów, ale też z popiołów pochodzących ze spalarni odpadów komunalnych. Popioły te zawierają ok. 2% metali nieżelaznych (głównie aluminium). Szacuje się, że dzięki ich wydzieleniu moglibyśmy odzyskać dodatkowe 2-3 tys. ton aluminium rocznie[xii]!

2.      Doczyszczanie odpadów z aluminium

Przed przekazaniem do dalszego przetwarzania wysortowane odpady z aluminium są doczyszczane np. z wykorzystaniem piaskarek. Pozwalają one usunąć najczęstsze zanieczyszczenia: nadruki, resztki jedzenia i inne.

3.      Rozdrabnianie i prasowanie

Wstępnie oczyszczone odpady tnie się następnie na nieregularne kawałki, które zostają sprasowane w duże bloki. W takiej postaci aluminium trafia do hut i odlewni.

Obecnie w Polsce nie funkcjonuje żadna huta wytwarzająca aluminium z boksytu. Huta w Koninie jest w stanie jedynie przetapiać metal pochodzący m.in. z recyklingu. Na terenie kraju mamy za to kilka odlewni, które przetwarzają aluminium pierwotne wyprodukowane w innych hutach oraz aluminium wtórne pochodzące z recyklingu[xiii].

4.      Usuwanie nadruków i innych zanieczyszczeń

Po dostarczeniu do huty albo odlewni sprasowane bloki odpadów są rozdrabniane i kierowane do specjalnego pieca, w którym są ponownie oczyszczane. Wysoka temperatura panująca w piecu umożliwia usunięcie farb, nadruków, resztek tworzyw sztucznych i innych zanieczyszczeń, które mogłyby obniżyć jakość powstającego aluminium.

Odpady w pełni oczyszczone? Nie do końca. Fragmenty przetwarzanego aluminium nadal zawierają domieszki różnych innych metali, których nie da się usunąć przed przetopieniem odpadów. Najnowocześniejsze zakłady przetwarzania bywają wyposażone w dodatkową linię do sortowania, dzięki której są w stanie wydzielić wybrane rodzaje stopów. W tym celu zazwyczaj wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie – odpady są prześwietlane, identyfikowane, a te, które nie powinny trafić do pieca zostają dosłownie zdmuchnięte z taśmociągu.

Tak zaawansowane sortowanie jest jednak domeną zakładów przetwarzających odpady przemysłowe, a nie komunalne. Po oczyszczeniu w wysokiej temperaturze odpady wytwarzane w naszych domach przeważnie są tylko przesiewane na sitach i kierowane do topienia.

5.      Topienie odpadów z aluminium w piecach

Proces ten zachodzi w piecach tyglowych lub wannowych, w których panuje temperatura ok. 660^oC. Tam aluminium zostaje stopione – zamienia cię w ciecz, z której można odlać aluminiowy blok. Zanim to jednak nastąpi, z płynnego aluminium usuwa się tzw. kożuch, który zawiera żużel, resztki, domieszki i inne zanieczyszczenia.

W zależności od ostatecznego przeznaczenia, do stopionego aluminium można dodać określoną ilość różnych metali (np. krzemu, magnezu, miedzi, manganu, cynku), które zmieniają właściwości całego stopu (np. podnoszą plastyczność, wytrzymałość).

6.      Formowanie do ostatecznego kształtu

Na koniec odzyskane aluminium poddaje się obróbce np. poprzez walcowanie, ciągnienie albo wytłaczanie (ekstruzję). Aluminiowe bloki, z których mają powstać opakowania na napoje i żywność (puszki), zwykle są walcowane na blachę. Blachę tę przekazuje się do zakładów produkujących puszki, ich wieczka oraz kluczyki.

Cały proces recyklingu odpadu opakowaniowego i wytworzenia nowej puszki zajmuje łącznie ok. 60 dni. Oznacza to, że opakowanie gazowanego napoju, które wkładasz do swojego koszyka może już za 2 miesiące wrócić na sklepową półkę w roli puszki z mrożona herbatą, frappe albo z napojem energetycznym.

Czy każde aluminium nadaje się do recyklingu?

Zdecydowana większość przedmiotów wykonanych z aluminium nadaje się do recyklingu. Mowa tu nie tylko o aluminiowych opakowaniach, ale też o częściach samochodowych, elementach konstrukcyjnych (np. profilach aluminiowych), komponentach instalacji elektrycznych i fotowoltaicznych oraz o podzespołach sprzętu komputerowego, RTV i AGD. Dzięki zaawansowanym technologiom jesteśmy w stanie przetwarzać i odzyskiwać różne stopy aluminium, a nawet precyzyjnie segregować je jeszcze przed przetopieniem metalu w piecu hutniczym.

Przeszkodą w recyklingu zazwyczaj nie są też zanieczyszczenia: farby, lakiery, resztki jedzenia i napojów, plastik, szkło oraz inne metale. Znaczącym utrudnieniem jest natomiast nieodpowiednie projektowanie opakowań i produktów[xiv] – trwałe, niemal niemożliwe do rozdzielenia połączenia aluminium z innymi materiałami (np. tworzywami sztucznymi) zwykle przekreślają szanse na recykling.

Wyjątkiem są dość popularne opakowania wielomateriałowe nazywane popularnie TetraPakami. Skala ich produkcji i ilość odpadów wygenerowanych z tych opakowań są tak duże, że recyklerom zwyczajnie opłaca się tworzyć specjalne procesy i linie umożliwiające przetworzenie laminatu. Zwykle z TetraPaków odzyskuje się papier, a następnie wydziela się tzw. polyAl, czyli mieszankę polimerów (ok. 89% masy) i aluminium (ok. 11% masy)[xv]. Wchodzące w jej skład aluminium raczej nie powróci już do obiegu w czystej postaci – oddzielenie go od polimerów jest zbyt trudne, a przez to nieopłacalne. Uzyskany materiał – polyAl – zostanie jednak ponownie wykorzystany m.in. do produkcji wyrobów plastikowych o charakterystycznym, metalicznym wykończeniu, a także do wytwarzania płyt dachowych, mebli ogrodowych, ogrodzeń, palet i skrzynek[xvi].

Meandry segregacji aluminium – jakie odpady mogą, a jakie nie powinny trafić do żółtego pojemnika?

Choć każde opakowanie wykonane w większości z aluminium może być przetworzone w procesie recyklingu, to niekiedy (z ostrożności) samorządy zalecają swoim mieszkańcom, by wyrzucali pewne rodzaje aluminiowych opakowań do odpadów zmieszanych. Najczęściej zalecenia te dotyczą zabrudzonej folii aluminiowej, pojemników ciśnieniowych po aerozolach, aluminiowych tacek na grilla i wieczek jogurtów. Jak twierdzi Fundacja RECAL, takie nieścisłości i różnice w zalecanych sposobach segregacji mogą wynikać z braku ogólnopolskich wytycznych, niedostatecznej wiedzy urzędników formułujących rekomendacje albo z nieskutecznej komunikacji pomiędzy urzędnikami a przedstawicielami lokalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych[xvii].

Co więcej, podmioty z branży recyklingu aluminium zachęcają do pozostawiania aluminiowych nakrętek na szklanych butelkach. Z tym zaleceniem niekoniecznie zgadzają się niektóre gminy nakazujące wyrzucanie nakrętek do żółtego pojemnika, a także recyklerzy szkła, dla których każda nakrętka jest dodatkiem, którego oddzielenie pochłania energię, czas i wymaga zagospodarowania.

Jako konsumenci i wytwórcy odpadów komunalnych mamy więc mocno utrudnione zadanie – jak segregować aluminium, by nie narazić na szwank portfela ani środowiska? Rozsądne wydaje się podążanie za gminnymi instrukcjami. Za ich nieprzestrzeganie można bowiem otrzymać ostrzeżenie, a następnie karną opłatę w wysokości do 400% podstawowej opłaty za wywóz odpadów. Jednocześnie nic nie stoi na przeszkodzie, by pytać lokalne władze o powody ustanowienia takich a nie innych zasad, do czego zachęca sam prezes zarządu Fundacji RECAL, Jacek Wodzisławski, w odcinku podcastu Eko bez kantów: Pol’and’Rock, Jarocin, Męskie Granie i puszki.

Kwestia segregacji aluminium komplikuje się również podczas wakacyjnych wyjazdów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Każdy kraj ma własny system sortowania odpadów; w wielu państwach funkcjonują też systemy depozytowe. Gorąco zachęcamy więc do sprawdzania lokalnych zasad – w przeliczeniu na 1 mieszkańca turystyczne gminy wytwarzają nawet kilkukrotnie więcej odpadów niż wynosi średnia dla kraju. Nie dokładajmy im obowiązków nieprawidłowym sortowaniem.

Czy system kaucyjny zmieni zasady sortowania odpadów z aluminium?

Mówiąc o zasadach segregacji odpadów z aluminium nie sposób pominąć kwestii zbiórki w ramach systemu kaucyjnego, którego start zaplanowany jest już na 1 października 2025 r. Przypomnijmy, że objęte nim będą puszki o pojemności do 1l, za które sprzedawcy będą pobierali kaucję, a następnie zwracali ją w pełnej wysokości przy zwrocie opakowania. To właśnie w systemie depozytowym eksperci upatrują szans na zwiększenie poziomu zbiórki, a tym samym i recyklingu puszek – niemiecki Pfandsystem spowodował wzrost poziomu recyklingu aluminiowych puszek do niebotycznych 99%!

Czy mamy szansę na osiągnięcie podobnego wyniku? Być może. Przede wszystkim znacznie wzrośnie zachęta finansowa do zwrotu puszki. Obecnie w skupie za aluminiową puszkę dostaniemy zaledwie kilka groszy. Od października będzie to już 50 groszy. Zwiększy się też dostępność punktów zbiórki, które, zgodnie z najnowszymi przepisami, będą musiały znaleźć się w każdej gminie. Realna dostępność będzie zapewne wyższa – wiele dużych sieci już dawno zainstalowało w swoich sklepach automaty kaucyjne (butelkomaty). Trwają też pilotażowe programy zbiórki, dzięki którym zarówno sklepy, jak i konsumenci mogą przygotować się na rewolucję, która rozpocznie się już jesienią.

Dowiedz się więcej o systemie kaucyjnym w Polsce >>

A co z pozostałymi odpadami z aluminium? Tu akurat nie zmieni się nic – nadal będziemy wyrzucać je do żółtego pojemnika lub worka.

[i] Aluminium w obiegu, https://www.stenarecycling.com/pl/aktualnoci-publikacje/informacje-inspiracje/artykuy-i-ebooki/aluminium-w-obiegu/

[ii] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[iii] Sens recyklingu, https://www.gov.pl/web/edukacja-ekologiczna/sens-recyklingu

[iv] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Szkolne projekty recyklingowe. Materiały dla nauczycieli, https://recal.pl/wp-content/uploads/2021/02/szkolne_projekty_recyklingowe.pdf

[v] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Szkolne projekty recyklingowe. Materiały dla nauczycieli, https://recal.pl/wp-content/uploads/2021/02/szkolne_projekty_recyklingowe.pdf

[vi] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[vii]Puszki z kaucją czy bez? Bój idzie o tysiące ton i miliony sztuk, https://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/puszki-z-kaucja-czy-bez-boj-idzie-o-tysiace-ton-i-miliony-sztuk,379323.html#:~:text=%E2%80%9E%C5%BBeby%20uzmys%C5%82owi%C4%87%20sobie%2C%20o%20jakich%20ilo%C5%9Bciach%20puszek,mi%C4%99dzy%20obecnie%20deklarowanym%20poziomem%20zbi%C3%B3rki%20a%20mo%C5%BCliwym

[viii] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[ix] Recykling, https://recal.pl/recykling/

[x] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[xi] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[xii] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf

[xiii] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Szkolne projekty recyklingowe. Materiały dla nauczycieli, https://recal.pl/wp-content/uploads/2021/02/szkolne_projekty_recyklingowe.pdf

[xiv] Cykl życia aluminium – od wydobycia boksytu do recyklingu, https://architektura.info/wiadomosci/aktualnosci/cykl_zycia_aluminium_od_wydobycia_boksytu_do_recyklingu

[xv] S. Bischoff, L. Feng, M. Haggquist, P. Hengesbach, S. Ledvina, J. Sundblad, A. Svantesson, R. De Schrevel, PolyAl: a new kid on the block, https://packagingeurope.com/polyal-a-new-kid-on-the-block/9932.article

[xvi] Odzysk i recykling kartonów po mleku i napojach, https://www.tetrapak.com/en-pl/sustainability/focus-areas/circularity-and-recycling/recykling-w-polsce

[xvii] Fundacja na rzecz odzysku opakowań aluminiowych RECAL, Recykling aluminium – w kierunku zamknięcia obiegu, https://recal.pl/wp-content/uploads/2022/06/recykling-aluminium-w-kierunku-zamkniecia-obiegu.pdf