Okres bez odpadów – co zamiast podpasek i tamponów?

1 marca 2024

Jeszcze całkiem niedawno, bo w połowie XX wieku, kobiety do zabezpieczenia przed krwawieniem menstruacyjnym wykorzystywały watę, ligninę czy kawałki materiałów. Tampony i podpaski w odsłonie, jaką znamy dziś, to w większości wynalazki drugiej połowy zeszłego wieku. Z jednej strony przyniosły komfort i zapewniły wysoki poziom higieny, z drugiej – zrodziły problemy środowiskowe związane z pojawieniem się bardzo dużej liczby nowych odpadów, które nie nadają się do recyklingu.

Krótki cykl życia miliardów podpasek

O skali wyzwania, jakim są odpady menstruacyjne, świadczą chociażby badania przeprowadzone w 2017 roku, które wskazały, że suma zużytych tamponów i podpasek w 28 krajach Unii Europejskiej sięgnęła ok. 49 miliardów sztuk. Liczba ta przełożyła się na niemal 600 tysięcy ton odpadów. „Huffington Post” pokusił się o szacunkowe wyliczenie, że kobiety korzystające z tamponów zużyją ich średnio w życiu ok. 9120 sztuk. I to nie tyle ilość wyrzucanych produktów menstruacyjnych, które są potrzebne do zapewnienia komfortu fizycznego i psychicznego w trakcie miesiączki stanowi wyzwanie, ile ich wielomateriałowość.

Zazwyczaj mamy do czynienia z mieszanką bawełny i plastiku, a część produktów ma też elementy klejone. Po zużyciu można je wyrzucić tylko do jednego kosza – na odpady zmieszane. W praktyce oznacza to, że najczęściej trafiają na składowiska lub są przeznaczane do spalarni do produkcji energii, które to działania są najniżej sklasyfikowane w hierarchii postępowania z odpadami. Co zatem mogłoby poprawić sytuację i zmniejszyć liczbę stosowanych tamponów i podpasek?

Co może zastąpić tampon i podpaskę?

To pytanie zadaje sobie coraz liczniejsza grupa świadomych ekologicznie konsumentek, które już zostały zauważone przez producentów środków menstruacyjnych. Dodatkową presję na tych ostatnich wywiera Unia Europejska, która nie pozostaje bierna i tworzy przepisy sprzyjające ograniczeniu odpadów, szczególnie tych pochodzących z jednorazowego plastiku. Te dwa czynniki sprawiają, że na rynku mamy wybór artykułów zastępujących „tradycyjne” produkty menstruacyjne.

A zatem czym zastąpić podpaskę? Jaką alternatywę dla tamponów wybrać?

Majtki menstruacyjne – jak działają?

Majtki menstruacyjne to komfortowe i przede wszystkim wielorazowe rozwiązanie, które nie wymaga używania klasycznych środków ochrony w trakcie okresu. Składają się z kilku warstw: absorbującej, odprowadzającej wilgoć, nieprzemakalnej oraz antybakteryjnej. Wykonuje się je zwykle z kilku rodzajów materiałów, przez co po użyciu powinny trafić do kosza na odpady zmieszane. Jednak zanim to nastąpi, majtki mogą służyć wiele miesięcy, podczas których odświeżamy je w praniu. Cena pojedynczego produktu może wydawać się wysoka, ale w porównaniu do kosztów tamponów lub podpasek jest ona bardzo atrakcyjna. W przypadku majtek menstruacyjnych warto zwrócić uwagę, czy mają one certyfikat GOTS lub OEKO-TEX świadczące o odpowiedzialnej produkcji (dotyczy to wszystkich produktów z bawełną).

Wielorazowe podpaski – jak ich używać

Wielorazowe podpaski są bardzo podobne w budowie do bielizny menstruacyjnej – składają się z wielu warstw, w tym jednej nieprzepuszczalnej. Wyglądem przypominają „tradycyjne” podpaski, z tą różnicą, że wierzchni materiał jest zwykle bawełniany. Różni się też sposób ich zakładania – zamiast przyklejać, przypinamy je do własnej bielizny podczas okresu. Wielorazowe podpaski wykonane z wysokiej jakości materiałów mogą służyć naprawdę długo. Zwykle można je prać w pralce – warto zapoznać się z instrukcją danego produktu. Po zużyciu wielorazowa podpaska powinna trafić do kosza na odpady zmieszane.

Kubeczek menstruacyjny – jak działa

Kubeczek menstruacyjny, czyli pojemnik wielorazowego użytku, który umieszcza się w pochwie tuż pod szyjką macicy, występuje w kilku rozmiarach. Najczęściej jest zrobiony z silikonu medycznego. Warto zweryfikować w instrukcji lub w internecie, czy do stworzenia kubeczka wykorzystano materiał bezpieczny dla zdrowia, co potwierdzają certyfikaty hipoalergiczności. Używanie kubeczka może zmienić nieco nasze nawyki wokół menstruacji. Jedną z największych różnic jest mycie kubeczka zamiast wyrzucania podpaski lub tamponu. Warto podjąć wysiłek nie tylko ze względu na radykalną redukcję odpadów – korzystanie z kubeczka to także duża oszczędność, jeden może służyć przez kilka, a nawet kilkanaście lat. Po zużyciu należy go wyrzucić do kosza na odpady zmieszane.

Gąbki menstruacyjne z naturalnej gąbki

Gąbki menstruacyjne są całkowicie naturalne. O ile wymienione wyżej produkty zawierają w sobie jakieś tworzywo sztuczne, o tyle gąbka pochodzi wprost z morza. Jest to bardzo chłonny organizm morski i używa się go podobnie jak tradycyjnych tamponów. Do wyboru mamy różne rozmiary, które pozwalają reagować na siłę okresu. Gąbki menstruacyjne są wielorazowe – można je wypłukiwać i używać ich ponownie średnio od 6 do 12 miesięcy. Ich zaletą jest bardzo dobre dopasowanie do kształtu pochwy, niemniej użycie tego produktu wzbudza kilka wątpliwości. Naturalną gąbkę może być trudno dokładnie wyczyścić ze względu na jej mikrootwory, co zwiększa możliwość rozwoju niepożądanych bakterii. Niektóre źródła wskazują, że produkt ten może również powodować drobne urazy wewnątrz pochwy. Zużyta gąbka menstruacyjna powinna trafić do kosza w kolorze czarnym – na odpady zmieszane.

Skład podpasek i tamponów

W przypadku produktów higieny menstruacyjnej producenci nie mają obowiązku informowania użytkowniczek o szczegółowym składzie. Często zatem nie zdajemy sobie sprawy, że w środkach higienicznych występują tworzywa sztuczne. Nie bez przyczyny pojawiły się nowe zasady oznaczeń podpasek. Tampony oraz podpaski są zwykle wykonane z bawełny. Produkcja tej rośliny bywa bardzo szkodliwa dla środowiska. Poza tym, że do uprawy potrzebne są duże ilości wody, to dodatkowo do ochrony bawełny przed szkodnikami stosuje się pestycydy mogące mieć negatywny wpływ na zdrowie kobiet. Ponadto zarówno podpaski, jak i tampony są produktami bielonymi, najczęściej za pomocą chloru. W kontakcie ze skórą substancja ta nierzadko wywołuje podrażnienia i alergie. Podobny efekt zdrowotny może powodować również perfumowanie podpasek.

Jakie podpaski i tampony kupować?

Konsumentki mają coraz szerszy wybór i mogą kupować środki higieniczne tworzone z myślą o ich zdrowiu. Istnieją produkty, które mają certyfikaty bawełny produkowanej bez użycia pestycydów i z poszanowaniem społeczności lokalnych. Niektóre firmy starają się również w jasny sposób informować o procesie powstawania produktów czy rozprawiać się z menstruacyjnymi tabu. W drogeriach przy wyborze środków higieny zawsze warto uważnie zapoznać się z informacjami na opakowaniu i poszukać np. certyfikatu EU Ecolabel, który otrzymują produkty wytwarzane z ograniczonym do minimum wpływem na środowisko.

Najlepsze dla środowiska tampony i podpaski

Opcji mamy wiele. Co jednak będzie najlepszym wyborem dla środowiska? Jakie tampony kupować? Czy podpaski to właściwy wybór?

Z perspektywy ochrony przyrody warto przemyśleć sposób wytwarzania danego produktu, jego wpływ na nasze zdrowie oraz to, ile odpadów pozostawimy. Ważne są również nasze przyzwyczajenia, choć akurat nawyki możemy zmieniać. Ogromną zaletą każdego produktu będzie jego wielorazowość. Warto zatem próbować najnowszych wynalazków i sprawdzić majtki menstruacyjne, kubeczek lub podpaski wielokrotnego użytku.

Monika Krysztofińska