Drewniane opakowania – trwałe, ekologiczne, ale czy cyrkularne?

31 grudnia 2025

Drewno od wieków towarzyszy człowiekowi jako surowiec łatwo dostępny, praktyczny, naturalny i piękny. Obecnie wykorzystujemy je m.in. jako materiał opakowaniowy – alternatywę dla papieru, plastiku i metalu. Czy drewno może na równi konkurować z innymi surowcami opakowaniowymi? Gdzie się sprawdzi, a gdzie niekoniecznie? Oraz czy drewniane opakowania rzeczywiście są eko i wpisują się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym?

Drewno jako materiał opakowaniowy

Drewno jest obecnie uznawane za najbardziej ekologiczny materiał opakowaniowy. Według danych Lasów Państwowych, ślad węglowy polskiego drewna w całym cyklu życiowym (od nasiona do wywózki z lasu i przygotowania terenu pod nowe nasadzenia) wynosi 7 kg CO₂e/m³. Dla porównania, ślad węglowy tworzywa sztucznego sięga niebotycznych 2500 kg CO₂e/m³. Ponadto proces „produkcji” drewna jest pozytywny dla klimatu – analiza Lasów Państwowych wykazała, że ilość CO₂ wychwytywanego przez rosnący las z nawiązką kompensuje wszystkie emisje związane z gospodarką leśną[i].

Ze względu na powszechną dostępność w Polsce i całej Europie, drewno może mieć niski ślad węglowy również na dalszych etapach przetwarzania. Przemawiają za tym krótki łańcuch dostaw, brak konieczności transportu na duże odległości oraz znaczne zagęszczenie tartaków i firm wytwarzających drewniane opakowania.

Jako materiał opakowaniowy, drewno jest również:

• trwałe i odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz na odkształcenia,
• lekkie, a przy tym wytrzymałe,
• niskoemisyjne,
• odnawialne (pod warunkiem, że jest pozyskiwane w sposób odpowiedzialny i zrównoważony, np. ma certyfikat FSC® albo PEFC),
• uniwersalne – wytwarza się z niego opakowania różnej wielkości i o różnym przeznaczeniu,
• proste w obróbce.

Wszystkie te cechy przesądzają o popularności drewna i mają wpływ na jego długą historię. Drewno jest bowiem jednym z najstarszych materiałów opakowaniowych – pierwsze drewniane opakowania (beczki) zaczęto wykorzystywać już w średniowieczu! Na przestrzeni lat do beczek dołączały kolejne rodzaje opakowań z drewna, które były odpowiedzią na zmieniające się potrzeby handlu, dystrybucji, a w czasach współczesnych również magazynowania w wielkopowierzchniowych halach.

Nie tylko palety – rodzaje opakowań z drewna

Drewno to materiał, z którego powstaje szeroka gama opakowań – od niewielkich opakowań handlowych, przez opakowania zbiorcze, aż po wykonywane na zamówienie skrzynie wykorzystywane w transporcie międzynarodowym.

Najbardziej rozpoznawalnymi opakowaniami z drewna są prawdopodobnie palety (europalety, EPAL). Warto mieć na uwadze, że stanowią one jedynie niewielki wycinek obszernej grupy drewnianych opakowań, do której, zgodnie z unijnym rozporządzeniem PPWR, zaliczają się nawet opakowania z korka!

Jednostkowe opakowania z drewna

Jednostkowe opakowania z drewna, zwane też opakowaniami handlowymi, wykorzystywane są do pakowania delikatnych owoców i grzybów (tzw. łubianki) oraz do eksponowania pojedynczych produktów lub niewielkich zestawów produktów (np. herbat, sztućców albo kosmetyków). Dlaczego do „eksponowania”? Otóż skrzynki z listewek, sklejki albo litego drewna są popularne w branży prezentowej, spożywczej i alkoholowej. Wypełnione rafią, wełną drzewną, sizalem, chrobotkiem reniferowym (mylnie określanym jako mech) albo papierowymi wypełniaczami zigzag, mają głównie funkcję dekoracyjną: wyróżniają produkt na półce, podnoszą jego wartość i nadają mu eleganckiego charakteru.

Z drewna wykonuje się nie tylko całe opakowania, ale też pojedyncze elementy opakowań, np. nakrętki butelek, wieczka szklanych pojemników na żywność albo korki do wina. Drewniane nakrętki i wieczka przeważnie mają wstawki z innych materiałów, np. z tworzywa sztucznego, gumy albo metalu, co może utrudniać ich prawidłową segregację i przetwarzanie.

Zbiorcze i transportowe opakowania z drewna

Po drewniane opakowania chętnie sięgają nie tylko konsumenci, ale też firmy. Opakowania przemysłowe wykonuje się z litego drewna, sklejki lub płyt drewnopochodnych (np. MDF, OSB, płyty pilśniowej). Każdy z tych materiałów można dociąć do pożądanego wymiaru i idealnie dopasować do rodzaju pakowanych produktów lub przewożonych ładunków oraz do procesów logistycznych.

Firmy i instytucje najczęściej sięgają po:

• palety transportowe – ustandaryzowane europalety oraz palety o nietypowych wymiarach,
• skrzynie z drewna i z materiałów drewnopochodnych o pełnych lub ażurowych bokach,
• skrzynki na owoce i warzywa,
• drewniane lub sklejkowe szpule na kable,
• skrzyniopalety, czyli palety z dobudowanymi bokami,
• nadstawki paletowe – pojedyncze ścianki boczne dołączane do palet w celu ułatwienia magazynowania lub transportu produktów,
• beczki,
• stojaki i ramy transportowe do przewożenia m.in. maszyn lub okien.

Niektóre rodzaje drewnianych opakowań przemysłowych mogą być wykorzystywane jako kompletne, niezależne opakowania. Inne natomiast wymagają użycia dodatkowych opakowań, np. folii stretch, taśm spinających, wypełniaczy albo wewnętrznych okładzin, które stabilizują ładunek i chronią go przed uszkodzeniem.

Przemysłowe opakowania z drewna znajdują zastosowanie zarówno podczas transportu i magazynowania, jak i na etapie sprzedaży. Wykorzystuje się je do ekspozycji produktów spożywczych (np. zgrzewek napojów, mąki, cukru), owoców i warzyw albo materiałów budowlanych.

Cechy opakowań drewnianych

Wyjątkowe właściwości fizyczne opakowań drewnianych oraz samego drewna sprawiają, że mimo upływu lat, pozostają one konkurencyjne wobec nowoczesnych materiałów opakowaniowych. Opakowania z drewna cenione są za:

• wielorazowość – mogą być z powodzeniem używane przez kilka, a nawet kilkadziesiąt lat,
• modyfikowalność i naprawialność przy pomocy podstawowych (i tanich) narzędzi,
• podatność na personalizację zarówno pod względem gabarytów, jak i znakowania, np. grawerowania, wypalania, lakierowania, malowania,
• łatwość produkcji – można wykonać je samodzielnie z gotowych drewnianych elementów albo nawet z bala drewna (co jest niemożliwe w przypadku opakowań z tworzyw sztucznych, metali oraz papieru i tektury),
• wysoką przydatność do upcyclingu – palety i skrzynki często wykorzystuje się do tworzenia projektów DIY, np. mebli ogrodowych, łóżek, regałów, kwietników, skrzynek na kwiaty, podwyższonych grządek i rabat,
• biodegradowalne i kompostowalne – niemalowane i niezaimpregnowane drewno jest bioodpadem.

Cechami, które wyróżniają drewniane opakowania i przesądzają o ich popularności są też duża nośność, odporność na ściskanie oraz na wilgoć. Dzięki nim drewniane opakowania pozostają bezkonkurencyjne podczas transportu ciężkich ładunków oraz piętrowania w magazynach. W zależności od konstrukcji, pojedyncza paleta z drewna może mieć udźwig nawet kilku ton, podczas gdy najbardziej wytrzymałe opakowania z 7-warstwowej tektury wytrzymują obciążenie rzędu zaledwie kilkuset kilogramów. Po odpowiedniej impregnacji drewniane skrzynie mogą być wykorzystywane nawet w transporcie morskim.

Drewniane opakowania mają też pewne minusy, które zmniejszają zakres ich wykorzystania:

• są porowate, a przez to nieszczelne i trudne w dezynfekcji, co eliminuje je z większości zastosowań w branży spożywczej, kosmetycznej i chemicznej,
• są prostopadłościenne (w większości) i trudne do formowania w finezyjne kształty, dlatego często wymagają użycia dodatkowych wypełnień chroniących pakowany produkt przed przemieszczaniem i uszkodzeniem. Może to generować problemy z osiągnięciem maksymalnego współczynnika pustej przestrzeni wymaganego przez rozporządzenie PPWR,
• są ciężkie, co zwiększa ślad węglowy transportu oraz wysokość opłaty produktowej wnoszonej przez producenta, który nie zdoła osiągnąć minimalnych poziomów recyklingu tych opakowań (wynoszących 25% w 2025 r., 26% w 2026 r. oraz 30% do końca 2030 r.),
• mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników. Z tego względu opakowania z litego drewna poddawane są zabiegom fitosanitarnym (przeważnie obróbce termicznej, podczas której temperatura rdzenia osiąga 56°C przez minimum 30 min.). Nie dotyczy to jednak opakowań z przetworzonego drewna (tj. sklejki, płyt OSB, MDF, wiórowych itp.).

Drewniane opakowania a problem overpackagingu

Elegancki wygląd jest jednym z powodów nadużywania jednostkowych opakowań z drewna. Często wykorzystuje się je do pakowania prezentów i zestawów prezentowych np. wręczanych pracownikom, dostawcom i innym partnerom biznesowym przy okazji świąt lub jubileuszy. Co więcej, takie drewniane opakowania prezentowe przeważnie są personalizowane, np. opatrzone logo firmy, co uniemożliwia ich ponowne użycie w tym samym celu. Producenci opakowań drewnianych świadomie zrezygnowali więc z jednej z najważniejszych zalet swoich wyrobów – wielorazowości, wybierając bardziej lukratywną, lecz zupełnie nieekologiczną jednorazowość.

W ostatnim czasie drewniane skrzyneczki i niskiej jakości koszyki częściowo wyparły z rynku używane od lat papierowe torebki prezentowe. Zamiast lekkich i praktycznych wielorazówek zaczęliśmy wykorzystywać znacznie cięższe i niezbyt poręczne opakowania z drewna, umieszczając w nich produkty, które zostały już odpowiednio zapakowane przez producentów i nie „potrzebowały” dodatkowej opakowaniowej warstwy. Mowa tu np. o pudełkach czekoladek, butelkach alkoholi, herbatach, kawach oraz o słoiczkach z miodami lub konfiturami umieszczonych w eleganckich, drewnianych skrzyneczkach z papierowym wypełnieniem albo w owiniętych celofanem koszyczkach z kolorowym sizalem. Taki przerost formy opakowania nad jego funkcją to nic innego, jak overpacking i marnotrawstwo zasobów. Tym bardziej, że po wyjęciu produktów, wypełnienie i celofan przeważnie od razu trafiają do kosza. Skrzynek teoretycznie można jeszcze użyć np. do przechowywania narzędzi albo biżuterii, ale co zrobić z trzecią, piątą i dziesiątą podobną skrzynką, która tylko zagraca mieszkanie?

Więcej o overpackingu, nie tylko w kontekście drewnianych opakowań, usłyszysz w podcaście Zjawisko overpackingu, czyli nadmiernego pakowania produktów.

Opakowania z drewna i na bazie drewna – niby to samo, ale nie do końca

Nie każde opakowanie klasyfikowane jako „drewniane” jest wykonane z nieprzetworzonego drewna. W powszechnym użyciu są również opakowania drewnopochodne wytwarzane z tarcicy lub drewnianych wiór połączonych klejem bądź żywicą (np. ze sklejki, płyty OSB, MDF, pilśniowej). Pod względem pożądanych przez odbiorców cech, opakowania z materiałów drewnopochodnych dorównują opakowaniom drewnianym, a nawet je przewyższają – są lżejsze i tańsze w produkcji, a wykorzystywane w transporcie międzynarodowym nie muszą przechodzić sterylizacji fitosanitarnej. Dają też spore pole do rozwoju innowacji np. do ekoprojektowania lekkich, a jednocześnie trwalszych i bardziej wytrzymałych form wykonanych z mniejszych ilości surowców.

Połączenie drewna z klejami i żywicami ma sporo zalet, a obok nich jedną istotną wadę – późniejsze przetwarzanie i recykling drewnopochodnych opakowań są znacznie trudniejsze.

Segregacja odpadów z drewnianych opakowań

Nieważne, czy to drewniana wielorazówka czy jednorazówka – prędzej czy później nadchodzi moment, kiedy trzeba pozbyć się niepotrzebnego już drewnianego opakowania. Gdzie wyrzucić drewnianą skrzynkę, a gdzie paletę? I co zrobić z innymi drewnianymi odpadami?

Uniwersalną odpowiedzią na wszystkie odpadowe problemy osób fizycznych jest PSZOK, który przyjmie wszystkie komunalne odpady opakowaniowe z drewna: palety, skrzynki i skrzynie, beczki, ramy, skrzyniopalety, opakowania z płyt drewnopochodnych itd. Nie zawsze jednak trzeba od razu jechać do PSZOK-u – niektóre drewniane odpady można posegregować znacznie szybciej i prościej:

• surowe, nielakierowane, niewoskowane i niezaimpregnowane drewno jest bioodpadem – może trafić do brązowego worka albo do przydomowego kompostownika,
• niewielkie fragmenty płyt drewnianych, drewna lakierowanego i impregnowanego należy wyrzucić do pojemnika na odpady zmieszane,
• drobne elementy opakowań, np. nakrętki, korki i wieczka zawierające drewno również powinny trafić do odpadów resztkowych.

Recykling drewnianych opakowań

Zebrane w PSZOK-ach odpady opakowaniowe z drewna przewożone są do zakładu recyklingu, a następnie przetwarzane razem ze zużytymi drewnianymi opakowaniami pochodzącymi od przedsiębiorców. Na początkowym etapie drewno i materiały drewnopochodne są sortowane i demontowane. Następnie trafiają do rozdrabniarki, która tnie je na drobne fragmenty – zrębki bądź trociny – będące surowcem do produkcji kolejnych wyrobów. Nielakierowane i niezaimpregnowane fragmenty opakowań drewnianych mogą też ominąć proces recyklingu materiałowego i trafić do kompostowania w odpowiedniej instalacji.

W przeciwieństwie do większości materiałów opakowaniowych, w procesie recyklingu lite drewno nie jest przetwarzane w ten sam surowiec, lecz w surowiec o niższej jakości i krótszym cyklu życia (downcycling). Nadal jednak ze zrębków i trocin można wytworzyć materiały opakowaniowe (np. płyty wiórowe, MDF i OSB), które zostaną wykorzystane w tym samym celu, co drewno pierwotne albo w innym celu. np. w budownictwie. Z drewna pochodzącego z recyklingu wytwarza się paliwa alternatywne – brykiet i pellet.

Niektóre firmy szukają jednak sposobów, by wydłużyć cykl życia drewnianych opakowań – naprawiają je i ponownie wprowadzają je na rynek albo wykorzystują do wytworzenia nowych produktów, np. mebli (upcycling). Zarówno recykling, jak i ponowne wprowadzanie opakowań na rynek (w tej samej lub innej formie) realnie zbliżają drewno do cyrkularności, choć pełnego obiegu zamkniętego, który obserwujemy chociażby w przypadku szkła i aluminium opakowaniowego, nadal nie jesteśmy w stanie osiągnąć.

[i] Drewno lepsze niż stal i beton – po raz pierwszy w historii Lasów Państwowych policzono ślad węglowy produktu, https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/drewno-lepsze-niz-stal-i-beton-2013-po-raz-pierwszy-w-historii-lasow-panstwowych-policzono-slad-weglowy-produkt